Τέχνη του φωτός | Light art | εννοιολογική τέχνη | conceptualism art | zero art | γκράφιτι με μέσο το φως | οπτική τέχνη | τέχνη του χώρου | color field art | arte povera | art installation | Καλλιτεχνική εγκατάσταση | kinetic art | κινητική τέχνη | light painting | spatialism | op art | εγκατάσταση φωτός | light installation | 20th-21st century art | τέχνη 20ος-21ος αιώνας
Σωτηροπούλου, Σ. (2014). Η φυσιολογία της οπτικής αντίληψης και το φως. Πάτρα: ΕΑΠ
Η διπλωματική αυτή πραγματεύεται την τέχνη του φωτός. Ο όρος «τέχνη του φωτός» (light art) αναφέρεται στα καλλιτεχνικά έργα, στα οποία το μέσο έκφρασης είναι το φως και κατά μια ευρύτερη έννοια σε έργα τέχνης στα οποία ο τεχνητός φωτισμός διαδραματίζει σημαντικό ρόλο (Clarke, 2010 σελ. 53). Στα περισσότερα έργα γίνεται χρήση τεχνητού φωτισμού, όπως για παράδειγμα στα έργα του James Turell, ενώ υπάρχουν και εγκαταστάσεις οι οποίες βασίζονται στον φυσικό φωτισμό όπως στο έργο του Dan Graham.
Καλλιτέχνες όπως ο πρωτοπόρος Moholy-Nagy πειραματίστηκαν σε έργα με τεχνητές φωτιστικές πηγές ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα. H τέχνη του φωτός εξελίχτηκε σε μεγαλύτερο βαθμό κατά τη δεκαετία του 1960 (Farag, 2020 σελ. 231) και συνεχίστηκε , πλέον, ως καλλιτεχνική παράδοση στον 21o αιώνα, εντάσσοντας και άλλα στοιχεία όπως τον ήχο, τη μηχανική κίνηση και την αλληλεπίδραση με την κίνηση του επισκέπτη και άλλα φυσικά ή τεχνητά στοιχεία, όπως για παράδειγμα καπνό και ομίχλη, με αποτέλεσμα τις μορφές τέχνης που αφορούν στον συνδυασμό των διαφορετικών μέσων τέχνης.
Η παρούσα διπλωματική αποτελεί μια κριτική μελέτη και παρουσίαση των σύγχρονων τάσεων στην τέχνη του φωτός, ως προς την χρήση του φωτός ως καλλιτεχνικό μέσο, σε ένα ευρύ πεδίο τεχνών όπως οι παραστατικές, οι εικαστικές, οι πλαστικές και οι μορφές τέχνης που συνδυάζουν διαφορετικά μέσα.
Ο στόχος της διπλωματικής είναι να εντοπίσει τους μηχανισμούς με τους οποίους το φως χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για να παραχθεί ένα έργο τέχνης βασισμένο στο φως (light art) ή χρησιμοποιείται ως εκφραστικό εργαλείο, όπως για παράδειγμα στον σκηνικό φωτισμό.
Στη διπλωματική, πραγματοποιείται επίσης καταγραφή των τρόπων, με τους οποίους οι πρωτοπόροι καλλιτέχνες όπως η Jenny Holzer, ο Alexander Calder, o Lucio Fontana, o Dan Flavin, και ο Mario Merz χρησιμοποιούν το φως για να υλοποιήσουν ιδέες και έννοιες, οι οποίες απαντώνται στα διάφορα κινήματα τέχνης όπως στην εννοιολογική τέχνη, την κινητική τέχνη, την τέχνη του χώρου, την μινιμαλιστική τέχνη και την τέχνη της εγκατάστασης αντίστοιχα. Οι καλλιτέχνες άλλοτε προσδίδουν συμβολισμούς στο φως όπως ο Γιάννης Μπουτέας , ενώ άλλοτε απορρίπτουν οποιοδήποτε συμβολισμό όπως ο François Morellet στοχεύοντας να μεταφέρουν στον θεατή την καλλιτεχνική ιδέα.
Μέσα από τα παραδείγματα που παρατίθενται παρακολουθούνται οι διαφορετικές προσεγγίσεις στην χρήση του φωτός, από καλλιτεχνικά κινήματα στα οποία γίνεται χρήση του μέσου του φωτός όπως στην εννοιολογική τέχνη, στην arte povera, στην κινητική τέχνη, στη τέχνη του γκράφιτι με μέσο το φως, στην οπτική τέχνη, στην colour field art, στη τέχνη του χώρου, στο έργο των καλλιτεχνών της ομάδας zero, την τέχνη της φωτογραφίας και της βίντεο εγκατάστασης και την τέχνη της εγκατάστασης. Επισημαίνεται ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζει η οπτική αντίληψη των θεατών σε σχέση με το καλλιτεχνικό έργο.
Η διπλωματική ολοκληρώνεται με μια μελέτη περίπτωσης, η οποία περιλαμβάνει πρόταση και μελέτη για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας πρωτότυπης εγκατάστασης φωτός με χρήση λαμπτήρων νέον, αξιοποιώντας τη γνώση που προσέφερε η μελέτη των παραδειγμάτων, ως προς τις μεθόδους χρήσης του φωτός στη δημιουργική διαδικασία. Περιλαμβάνεται οπτικό υλικό καταγραφής των σταδίων υλοποίησης, καθώς και φωτογραφίες και βίντεο από την παρουσίαση της εγκατάστασης σε κοινό.
Το θέμα της καλλιτεχνικής εγκατάστασης αφορά στις μεταμορφώσεις της ύπαρξης από τη μια κατάσταση στην άλλη μετά την επίδραση του χρόνου σε αυτή, καθώς και των εξωτερικών γεγονότων που την καθορίζουν. Το φως αποτελεί το κύριο συνθετικό και εννοιολογικό στοιχείο για την οπτική έκφραση μιας προσωπικής αλλαγής ή «μεταμόρφωσης».
This dissertation deals with light art. The term "light art" refers to works of art in which the expression medium is the light and, in a broader sense, to works of art in which the artificial lighting plays an important role (Clarke, 2010 p. 53). Most of the works use artificial lighting, such as for example the works of James Turell, while there are also installations that are based on natural lighting, such as the work of Graham Dan.
Artists such as the pioneer Moholy-Nagy have already been experimenting with works of artificial lighting since the early 20th century. Light art evolved to a greater extent during the 1960s (Farag, 2020 p. 231) and continued as an artistic tradition in the 21st century, including other elements such as sound, mechanical movement and interaction with visitors’ movement and other natural or artificial elements, such as smoke and fog, resulting in art forms involving a combination of different media.
The present dissertation constitutes a study and presentation of the contemporary trends in light art, in the use of light as an artistic medium in a wide range of arts such as visual, plastic and art forms that combine different media.
The aim of the dissertation is to identify the mechanisms by which light is used as a raw material to produce a work of art based on light (light art) or used as an expressive tool, such as in stage lighting.
This dissertation also records the ways in which pioneer artists, such as Jenny Holzer, Alexander Calder, Lucio Fontana, Dan Flavin, and Mario Merz use light to implement ideas and concepts that are found in various art movements, such as in conceptual art, kinetic art, space art, minimalist art and installation art respectively. Artists sometimes assign symbolisms to the light like Giannis Bouteas, while in other cases they reject any symbolism like François Morellet, aiming to convey the artistic idea to the viewer.
Through the provided examples, the different approaches to the use of light are being observed, from artistic movements in which the medium of light is used, such as the conceptual art, the arte povera, the kinetic art, the light painting photography, the visual art, the colour field art, the art of space, the work of the artists of the zero group, the art of photography and video installation and the art of installation. The decisive role of the visual perception of the spectators in relation to the work of art is highlighted.
The dissertation concludes with a case study, which includes a proposal and a study for the design and implementation of an original lighting installation that uses neon lights, utilizing the knowledge provided by the study of examples as per the methods of using light in the creative process. Visual material recording the implementation stages is provided, as well as photographs and videos of the presentation of the installation to the public.
The subject of the artistic installation concerns transformations of human existence from one state to another after the influence of time, as well as the external events that determine it. Light is the main synthetic and conceptual element for the visual expression of a personal change or "transformation".
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ Το φως ως εκφραστικό εργαλείο και αντικείμενο τέχνης