Αθανασοπούλου, Λ. (2020). Η έμφυλη διάσταση στην προπονητική της καλαθοσφαίρισης στην Ελλάδα. ΕΑΠ, Πάτρα 2020.
Ο αθλητισμός αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο, ο οποίος αντικατοπτρίζει τη δεδομένη κοινωνία και τον πολιτισμό της, αλλά είναι και ένα πεδίο αναπαραγωγής ταυτοτήτων, κοινωνικών διαφορών και πολιτισμικών διακρίσεων. Έμφυλα κυρίαρχα στερεότυπα υπάρχουν ακόμα στον αθλητισμό. Με τις αθλήτριες της καλαθοσφαίρισης (ή μπάσκετ, στην παρούσα μελέτη θα το αποκαλούμε μπάσκετ) να συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν ανισότητες. Για τον λόγο αυτό η παρούσα μελέτη θα προσπαθήσει να αναδείξει την έμφυλη διάσταση και τα στερεότυπα στο ανδροκρατούμενο άθλημα του μπάσκετ.
Σκοπός της εργασίας είναι να εξετάσει πώς αντιλαμβάνονται οι αθλήτριες το φύλο και πώς το φύλο και το σώμα διασταυρώνεται στην εικόνα τους για τον εαυτό τους και στην συγκρότηση της ταυτότητας τους. Το αντικείμενο της μελέτης εστιάζεται στην ανάδειξη του έμφυλου στοιχείου (θηλυκότητες/αρρενωπότητες) μέσω του ενδεδυμένου σώματος στο χώρο του μπάσκετ. Η έρευνα θεμελιώθηκε με την συμβολή των θεωρητικών προσεγγίσεων των Bourdieu ,Goffman, Mauss και τη θεωρία της επιτελεστικότητας του φύλου της Butler.
Η διεξαγωγή της έρευνας πραγματοποιήθηκε με έρευνα πεδίου ποιοτικής ανάλυσης και το μεθοδολογικό εργαλείο ήταν η χρήση της συνέντευξη. Πραγματοποιήθηκαν οκτώ (8) συνεντεύξεις σε αθλήτριες και η ανάλυση των δεδομένων που πραγματοποιήθηκε έγινε με την ανάλυση περιεχομένου για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων, ενώ ταυτόχρονα έγινε και επιτόπια παρατήρηση κατά την διάρκεια των προπονήσεων και αγώνων.
Στα συμπεράσματα οι αθλήτριες της έρευνας επιβεβαίωσαν την αναπαραγωγή της ανδρική κουλτούρας και ανισότητας στον αθλητισμό. Ενώ, αρρενωπότητες και θηλυκότητες αναδύονται μέσα στις επιτελέσεις του σώματος και του ενδύματος. Επίσης, αναδιαμορφώνουν τις κανονιστικές σχέσεις των φύλων που συναντώνται συχνά στην κύρια αθλητική κουλτούρα. Οι αθλήτριες δημιουργούν μια αίσθηση άνεσης γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ «θηλυκού» και «αθλήτριας» σε ένα ανταγωνιστικό και ανδροκρατούμενο άθλημα. Το μπάσκετ γυναικών είναι ένα αθλητικό πεδίο όπου οι ηγεμονικές ταυτότητες διαπραγματεύονται και μετασχηματίζονται.
Αυτό το πλαίσιο επιτρέπει ένα ευρύτερο φάσμα ταυτοτήτων των φύλων, με αποτέλεσμα λιγότερο περιοριστικές έμφυλες σχέσεις στον αθλητισμό. Αν δε προσεγγίσουμε τις έμφυλες ταυτότητες ως ρευστές με πολλαπλότητα που συνεχώς αναδιαμορφώνονται και δημιουργούνται πέρα από τα ισχύοντα στερεότυπα του φύλου, ανοίγονται νέες προοπτικές στην κοινωνική έρευνα του αθλητισμού.
Sports is a social phenomenon, which reflects the given society and its culture. It is also a field of reproduction of identities, social differences and cultural discrimination. Gender dominant stereotypes still exist in sports and female basketball players continue facing inequalities. For this reason, the present study will try to highlight the gender dimension and stereotypes in the male-dominated sport of basketball.
The purpose of the study is to examine how athletes perceive gender and how gender and body intersect in their self-image and in the construction of their identity. The object of the study focuses on the emergence of the gender element (femininity / masculinity) through the dressed body in the sport of basketball. The research was based on Bourdieu’s, Goffman’s and Mauss's theoretical approaches and on Butler's theory of gender performativity.
The research was conducted with field study and qualitative analysis and the methodological tool was the use of the interview. Eight (8) interviews were conducted with female athletes and content analysis was used in order to analyze the data, so as to interpret the results, while at the same time on-site observations were made during training and matches.
In the conclusions, the female athletes that took part in the research confirmed the reproduction of male culture and inequality in sports. Meanwhile, masculinities and femininities emerge within the performances of body and clothing. They also reshape the normative gender relations that are often encountered in the mainstream sports culture. Female athletes create a sense of comfort by bridging the gap between "female" and "athlete" in a competitive and male-dominated sport. Women's basketball is a sport where hegemonic identities are negotiated and transformed.
This framework allows for a wider range of gender identities, resulting in less restrictive gender relations in sports. And if we approach gender identities as fluid multiplicities that are constantly reshaped and created beyond the prevailing gender stereotypes, new perspectives open up in the social research of sports.
Θηλυκότητες και αθλητισμός ενδυματολογικές επιλογές και επιτελέσεις του φύλου στο μπάσκετ.