Περιλαμβάνει πίνακες, διαγράμματα, κείμενα και βιβλιογραφίες
Εισαγωγή: Η πολυφαρμακία, δηλαδή η ταυτόχρονη λήψη πέντε ή περισσότερων φαρμάκων ημερησίως, παραμένει ένα ιδιαίτερα επίκαιρο ζήτημα δημόσιας υγείας, καθώς επηρεάζει περίπου το 40 – 50% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών στην Ευρώπη, σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα του 2024. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η συνύπαρξη πολλαπλών χρόνιων νοσημάτων οδηγούν σε συχνή και συχνά μη απαραίτητη φαρμακευτική επιβάρυνση. Οι συνέπειες της πολυφαρμακίας περιλαμβάνουν αυξημένο κίνδυνο αλληλεπιδράσεων, γνωστική σύγχυση, μειωμένη συμμόρφωση και αυξημένη νοσηρότητα, γεγονός που καθιστά την ορθολογική χρήση φαρμάκων κρίσιμο πυλώνα για τη διατήρηση της λειτουργικότητας και της ποιότητας ζωής στον ηλικιωμένο πληθυσμό.
Σκοπός: Κύριος σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να διερευνήσει την πολυφαρμακία σε άτομα μέσης και τρίτης ηλικίας στον Νομό Λακωνίας, με στόχο την κατανόηση των επιδράσεών της στη συμμόρφωση με τη φαρμακευτική αγωγή, στην ψυχική υγεία, στη λειτουργικότητα και στη διατροφική κατάσταση των ατόμων. Να εστιάσει στην αποτύπωση της τρέχουσας κατάστασης των συμμετεχόντων, αναδεικνύοντας σχέσεις μεταξύ κοινωνικοδημογραφικών χαρακτηριστικών και της πολυφαρμακίας, με σκοπό την αναγνώριση προτύπων που μπορούν να ενισχύσουν την αποτελεσματική φροντίδα και υποστήριξη του ηλικιωμένου πληθυσμού.
Υλικό-Μέθοδος: Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 150 άτομα μέσης και τρίτης ηλικίας από τον Νομό Λακωνίας. Η συλλογή δεδομένων πραγματοποιήθηκε μέσω σταθμισμένων και έγκυρων εργαλείων: του ερωτηματολογίου MMAS–8 (Morisky Medication Adherence Scale) για τη μέτρηση της συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή, της ελληνικής εκδοχής της κλίμακας GDS–15 (Geriatric Depression Scale) για την ανίχνευση καταθλιπτικής συμπτωματολογίας, της κλίμακας ΚΑΤΖ (ADL – Δείκτης Λειτουργικού Επιπέδου) για την αξιολόγηση της λειτουργικής αυτονομίας και του Mini Nutritional Assessment (MNA) για την εκτίμηση της διατροφικής κατάστασης των συμμετεχόντων.
Αποτελέσματα: Η ανάλυση των δεδομένων ανέδειξε ότι η πλειονότητα των συμμετεχόντων ήταν ηλικίας 45–74 ετών, με ήπια υπεροχή των ανδρών, ενώ η πλειοψηφία παρουσίαζε κάποιο χρόνιο νόσημα και λάμβανε φαρμακευτική αγωγή, κυρίως 1–4 φάρμακα ημερησίως. Η πολυφαρμακία ήταν διαδεδομένη, με στατίνες και αντιυπερτασικά να κυριαρχούν στις κατηγορίες φαρμάκων. Παρά την ύπαρξη ήπιων παρενεργειών, όπως ζάλη και κόπωση, το 64% δεν ανέφερε καθόλου ανεπιθύμητες ενέργειες. Η συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή ήταν υψηλή (71%), επηρεαζόμενη θετικά από την επάρκεια τροφής και αρνητικά από την παρουσία καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Η ψυχική κατάσταση ήταν ικανοποιητική, με το 69% να μην εμφανίζει ενδείξεις κατάθλιψης, ενώ υψηλά καταγράφηκαν τα επίπεδα λειτουργικής αυτονομίας (95%) και καλής διατροφικής κατάστασης (82%). Παρατηρήθηκε συσχέτιση μεταξύ μειωμένης λειτουργικότητας και αυξημένης ψυχικής επιβάρυνσης, με πιθανή επίδραση του φύλου. Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη για πολυεπίπεδη προσέγγιση στη φροντίδα ηλικιωμένων, με έμφαση στην ψυχική ενδυνάμωση, την κατάλληλη φαρμακευτική παρακολούθηση και τη διατροφική υποστήριξη.
Συμπεράσματα: Η μελέτη αναδεικνύει ότι η πολυφαρμακία αποτελεί μια σύνθετη πρόκληση για τον ηλικιωμένο πληθυσμό, η οποία σχετίζεται στενά με τη συμμόρφωση, την ψυχική υγεία και τη συνολική ευημερία. Η καλή λειτουργικότητα και διατροφή φαίνεται να λειτουργούν προστατευτικά, ενώ η κατάθλιψη επηρεάζει αρνητικά την προσήλωση στη θεραπεία. Τα ευρήματα τονίζουν την ανάγκη για ολιστική και εξατομικευμένη προσέγγιση στη φροντίδα των ηλικιωμένων, με συντονισμό επαγγελματιών υγείας και ενίσχυση της κοινωνικής υποστήριξης. Η τοπική αυτοδιοίκηση και οι φορείς πρόνοιας μπορούν να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα αυτά για τη χάραξη στοχευμένων παρεμβάσεων πρόληψης και φροντίδας.
ABSTRACT
Introduction: Polypharmacy, defined as the concurrent use of five or more medications per day, remains a particularly relevant public health issue, affecting approximately 40–50% of individuals over the age of 65 in Europe, according to recent 2024 data. The increase in life expectancy and the coexistence of multiple chronic diseases often lead to excessive and sometimes unnecessary pharmaceutical burden. The consequences of polypharmacy include an increased risk of drug interactions, cognitive impairment, reduced adherence, and higher morbidity, making the rational use of medications a critical factor for maintaining functionality and quality of life in the elderly population.
Scope: The main aim of this study is to investigate polypharmacy among middle-aged and older adults in the region of Laconia, Greece, with the goal of understanding its impact on medication adherence, mental health, functional capacity, and nutritional status. The study seeks to capture the current condition of the participants, highlight relationships between sociodemographic characteristics and polypharmacy, and identify patterns that may support more effective care and assistance for the elderly population.
Materials-Methods: The study sample consisted of 150 middle-aged and elderly individuals from the region of Laconia. Data collection was conducted using validated and standardized instruments: the MMAS–8 (Morisky Medication Adherence Scale) for measuring medication adherence, the Greek version of the Geriatric Depression Scale (GDS–15) for detecting depressive symptoms, the Katz Index (ADL – Activities of Daily Living) for evaluating functional independence, and the Mini Nutritional Assessment (MNA) for assessing nutritional status.
Results: Data analysis revealed that most participants were aged between 45 and 74 years, with a slight male predominance. The majority had a chronic condition and were on medication, usually taking between 1–4 medications daily. Polypharmacy was prevalent, with statins and antihypertensive drugs being the most commonly used categories. Despite reports of mild side effects such as dizziness and fatigue, 64% of participants reported no adverse reactions. Medication adherence was high (71%), positively influenced by adequate nutrition and negatively associated with depressive symptoms. Mental health was generally satisfactory, with 69% of participants showing no signs of depression, while functional independence (95%) and good nutritional status (82%) were also notably high. A relationship was observed between reduced functional ability and increased psychological burden, with gender possibly playing a role in psychological vulnerability. The findings emphasize the need for a multidimensional approach to elderly care, focusing on mental health support, appropriate pharmacological monitoring, and nutritional interventions.
Conclusions: This study highlights that polypharmacy presents a complex challenge for the elderly, closely linked to adherence, mental well-being, and overall quality of life. Good functionality and adequate nutrition appear to act as protective factors, while depression negatively affects treatment compliance. The results stress the need for a holistic and individualized approach to elderly care, involving coordinated healthcare professionals and enhanced social support. Local governments and welfare agencies can utilize these findings to design targeted prevention and support programs tailored to the needs of this population.
