Εισαγωγή: Η γήρανση του πληθυσμού είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο με ευρείες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες. Η «ενεργός» και «υγιής» γήρανση αποτελούν στόχους για τις κοινωνίες του μέλλοντος και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τη διατήρηση της ανεξαρτησίας και λειτουργικότητας των ηλικιωμένων, την ευημερία και τη βελτίωση της Ποιότητας Ζωής τους. Η παροχή υπηρεσιών υγείας και φροντίδας κατάλληλα σχεδιασμένων για τις ανάγκες των ηλικιωμένων είναι αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της ενεργούς και υγιούς γήρανσης με στόχο τη βελτίωση της Σχετιζόμενης με την Υγεία Ποιότητας Ζωής τους (ΣΥΠΖ).

Σκοπός: Η μελέτη έχει σκοπό να διερευνήσει την υγεία, τη ΣΥΠΖ, τους προσδιοριστικούς παράγοντες υγείας και τη χρήση των υπηρεσιών υγείας των ηλικιωμένων που εξυπηρετούνται από δομές Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) της Π.Ε. Πιερίας. Επιμέρους στόχοι είναι η ανεύρεση συσχετίσεων μεταξύ των παραπάνω χαρακτηριστικών και η κριτική αποτίμηση των αποτελεσμάτων.

Μεθοδολογία: Διενεργήθηκε έρευνα με τη μέθοδο της προσωπικής συνέντευξης και με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου, σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω που εξυπηρετούνταν από δομές ΠΦΥ της Π.Ε. Πιερίας. Το ερωτηματολόγιο περιλάμβανε: α) ερωτήσεις από την έρευνα υγείας της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) του 2019 σχετικά με την κατάσταση υγείας τους, την ύπαρξη προσδιοριστικών παραγόντων υγείας και τη χρήση των υπηρεσιών υγείας και β) το εργαλείο EQ-5D-5L για την αξιολόγηση της ΣΥΠΖ τους. Έγινε περιγραφική και επαγωγική στατιστική ανάλυση των δεδομένων, ενώ το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε στο p=0.05.

Αποτελέσματα: Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων (n=94) αξιολόγησαν την υγεία τους ως μέτρια (40.4%) ή καλή (34%). Σχεδόν όλοι (95.7%) είχαν επισκεφθεί τον οικογενειακό τους ιατρό, ενώ σχεδόν οι μισοί δεν είχαν επισκεφθεί οδοντίατρο τον τελευταίο χρόνο. Οι περισσότεροι (73.4%) είχαν εμβολιαστεί για τη γρίπη, είχαν εκτιμήσει την αρτηριακή τους πίεση (80.9%) και τη χοληστερίνη (85.1%) μέσα στο τελευταίο έτος. Το 30.8% των συμμετεχόντων ανέφερε ανεκπλήρωτες ιατρικές ανάγκες λόγω οικονομικού κόστους που κυρίως αφορούσαν οδοντιατρική φροντίδα και αγορά φαρμάκων. Η ΣΥΠΖ της πλειοψηφίας των συμμετεχόντων καταγράφηκε από καλή έως πολύ καλή στις διαστάσεις υγείας «κινητικότητα», «αυτοεξυπηρέτηση» και «άγχος/κατάθλιψη», ενώ στις διαστάσεις «συνήθεις δραστηριότητες» και «πόνος/ δυσφορία» καταγράφηκε ως μέτρια. Η μέση τιμή (Μ) του EQ-5D VAS Score του δείγματος ήταν Μ=60.51 (Τυπική Απόκλιση=23.058). Η αύξηση του εισοδήματος σχετίστηκε θετικά με την ΣΥΠΖ και τις κλίμακες VAS Score (H=10.45, p= 0.03) και EQ-5D Index Score (H=11.83, p= 0.02), όπως και η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης με την κλίμακα Index Score (H=7.45, p= 0.03). Η πολυνοσηρότητα συσχετίστηκε αρνητικά με τη ΣΥΠΖ και την κλίμακα VAS Score (rho= -0.66, p<.001) και Index Score (rho= -0.69, p<.001). Η μειωμένη ΣΥΠΖ και το χαμηλό σκορ στις κλίμακες VAS Score και Index Score σχετίστηκαν με πρόσφατη εισαγωγή στο νοσοκομείο [(U=224, p<.001) και (U=234.50, p<.001) αντίστοιχα]. Τέλος, φάνηκε ότι η πολυνοσηρότητα, το μειωμένο επίπεδο υγείας στις διαστάσεις υγείας του EQ-5D και η μειωμένη ΣΥΠΖ σχετίζονται με αυξημένη χρήση εξωνοσοκομειακών και ενδονοσοκομειακών υπηρεσιών υγείας.

Συμπέρασμα: Το επίπεδο υγείας της πλειοψηφίας των συμμετεχόντων ήταν άνω του μετρίου με αξιοσημείωτη τη χρήση προληπτικών υπηρεσιών υγείας, γεγονός που τονίζει τη συμβολή της ΠΦΥ στην υιοθέτηση θετικών συμπεριφορών υγείας. Αντίθετα, το εύρημα της ελλιπούς οδοντιατρικής φροντίδας, υπογραμμίζει τη σημασία προσβάσιμων οδοντιατρικών υπηρεσιών. Η αναγνωρισμένη σχέση του χαμηλού εισοδήματος και επιπέδου εκπαίδευσης με την ελαττωμένη ΣΥΠΖ επιβεβαιώνεται στην παρούσα μελέτη και τονίζει την αξία των πολιτικών άμβλυνσης των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων, της παροχής ολοκληρωμένων δημόσιων υπηρεσιών υγείας και της ανάπτυξης προγραμμάτων αλφαβητισμού της υγείας. Η σχέση της πολυνοσηρότητας, της μειωμένης ΣΥΠΖ και της αυξημένης χρήσης ενδο- και εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών υγείας που διακρίθηκε στην μελέτη, τονίζει τη σπουδαιότητα ύπαρξης ολοκληρωμένων και ολιστικών υπηρεσιών υγείας και φροντίδας, κατάλληλα σχεδιασμένων για τις περίπλοκες ανάγκες των ηλικιωμένων.

Introduction: Population ageing is a global phenomenon with multiple economic, social and political consequences. The objectives of “active” and “healthy” ageing for future societies include the preservation of elderly independence and functional ability, their well-being and the improvement of their life quality. The provision of health and care services tailored to the needs of the elderly is necessary for achieving the goals of active and healthy ageing and for improving their Health-Related Quality of Life (HRQoL).

Aim: The study aims to investigate health, HRQoL, health determinants and health service use of the elderly served by Primary Health Care (PHC) facilities in the Region of Pieria. Further objectives are to find associations between these characteristics and to critically evaluate the results.

Methodology: A survey was conducted through personal interviews of people aged 65 years and older, served by PHC facilities in the Region of Pieria, using a structured questionnaire. The questionnaire included: a) questions from the 2019 Hellenic Statistical Authority (ELSTAT) health survey on their health status, the presence of health determinants and the use of health services and b) the EQ-5D-5L tool to evaluate their HRQoL. A comprehensive descriptive and inferential statistical analysis was performed. The statistical significance level was set at p=0.05.

Results: The majority of participants (n=94) rated their health as fair (40.4%) or good (34%). Almost all participants (95.7%) had visited their family doctor, while almost half had not visited a dentist in the last year. Most participants (73.4%) had received a flu vaccination, had their blood pressure (80.9%) and cholesterol levels (85.1%) checked within the previous year. 30.8% of participants reported unmet healthcare needs due to financial costs, related mostly to dental care and medications procurement. On the health dimensions of "mobility", "self-care" and "anxiety/depression" most of the participants exhibited a good or very good HRQoL, while on the dimensions of "usual activities" and "pain/discomfort" their HRQoL was recorded as moderate. The mean value (M) for the EQ-5D VAS Score was M=60.51 (Standard Deviation=23.058). Increasing income was positively correlated with HRQoL, namely both VAS Score (H=10.45, p=0.03) and EQ-5D Index Score (H=11.83, p=0.02). Furthermore, an increase in education level was found to be associated with an increase in HRQoL and the Index Score (H=7.45, p=0.03). Multimorbidity was negatively associated with HRQoL, as indicated by both VAS Score (rho= -0.66, p<.001) and Index Score (rho= -0.69, p<.001). Decreased HRQoL and low scores on the VAS Score and Index Score scales were associated with recent hospital admission [(U=224, p<.001) and (U=234.50, p<.001) respectively]. Finally, it was shown that multimorbidity, diminished health status (as measured by the EQ-5D health dimensions) and reduced HRQoL were associated with an increased utilization of outpatient and inpatient health services.

Conclusion: The majority of participants exhibited an above average overall health status, with a significant utilization of preventive health services, which highlights the contribution of PHC in adopting positive health behaviors. Conversely, the finding of inadequate dental care underscores the significance of accessible dental services. The established association between low income and education level with diminished HRQoL was corroborated in this study and highlights the importance of policies aimed at mitigating socioeconomic inequalities, providing integrated public health services and developing health literacy programs. The relationship between multimorbidity, reduced HRQoL and increased use of inpatient and outpatient health services found in this study, highlights the importance of developing comprehensive health and care services, tailored to address the complex needs of the elderly.