ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Εισαγωγή: Η Υγιεινή και Ασφάλεια της εργασίας αποτελεί μέριμνα όλων των σύγχρονων κρατών πρόνοιας, με στόχο τη διαμόρφωση ενός ασφαλούς και αποδοτικού εργασιακού περιβάλλοντος, περιορίζοντας το κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο. Η πολυπλοκότητα της λειτουργίας των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, καθώς και το πλήθος των ειδικοτήτων που δραστηριοποιούνται σε αυτά, δημιουργούν ένα ιδιαίτερα επισφαλές περιβάλλον εργασίας, που είναι αναγκαίο να περιφρουρηθεί από τους επαγγελματικούς κινδύνους που ελλοχεύουν, προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Η διερεύνηση των επαγγελματικών κινδύνων, καθώς και η αντίληψη που έχουν οι εργαζόμενοι για αυτούς, αποτελούν βασικούς παράγοντες κατανόησης του επιπέδου της υγιεινής και ασφάλειας, διευκολύνοντας την εφαρμογή στοχευμένων  παρεμβάσεων.

Σκοπός: Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η διερεύνηση του επιπέδου αντίληψης των επαγγελματικών κινδύνων που διατρέχει το ανθρώπινο δυναμικό των τεχνικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών δημόσιων επαρχιακών νοσοκομείων της Δυτικής Μακεδονίας, καθώς και η εκτίμηση των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Τα ερευνητικά ερωτήματα εστιάζουν στην  επίδραση των δημογραφικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών των εργαζομένων στην αντίληψη των επαγγελματικών κινδύνων.

Μεθοδολογία: Αρχικά, η έρευνα βασίστηκε στη διερεύνηση της υφιστάμενης βιβλιογραφίας μέσα από διαδικτυακές βάσεις δεδομένων, βιβλία και επιστημονικά συγγράμματα επίσημων κυβερνητικών ή μη φορέων. Ακολούθως, διεξήχθη μελέτη πεδίου μέσω ανώνυμου ερωτηματολογίου, το οποίο διανεμήθηκε στις ομάδες-στόχο τριών επαρχιακών νοσοκομείων της Δυτικής Μακεδονίας. Το ερωτηματολόγιο περιελάμβανε ερωτήσεις κλειστού τύπου της κλίμακας Likert, σχετικές με την αντίληψη της ασφάλειας των εργαζομένων από κινδύνους που εντοπίζονται συνηθέστερα στον χώρο ενός νοσοκομείου. Τέλος, τα δεδομένα επεξεργάστηκαν μέσω του στατιστικού προγράμματος IBM SPSS Statistics 29 και διεξήχθη περιγραφική και επαγωγική ανάλυση των δεδομένων με στόχο την διερεύνηση των ερευνητικών ερωτημάτων. Το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας  ορίστηκε στο 5% (p=0.05).

Αποτελέσματα: Η ανταπόκριση των ερωτηθέντων ήταν υψηλή (87,22%) με τη συμμετοχή 157 ατόμων. Η συμμετοχή αντρών (47,1%) και γυναικών (52,9%) ήταν σχεδόν ισόποση, με μέσο όρο ηλικίας τα 50 έτη και με αντιπροσωπευτικό δείκτη κεντρικής τάσης τα 5 έτη εργασίας στο αντίστοιχο τμήμα. Οι εργαζόμενοι προέρχονταν από τα εξής τμήματα: τεχνικό, βιοϊατρικής, κεντρικής αποστείρωσης, πληροφορικής, διαχείρισης φαρμάκων, επιστασίας (καθαριότητα, πλυντήρια, γενικών καθηκόντων και μεταφορών, προσωπικό φύλαξης, τηλεφωνικό κέντρο) και το μαγειρείο. Οι περισσότεροι (58,9%) εργάζονται με μη μόνιμη σχέση εργασίας (επικουρικό προσωπικό, ΟΑΕΔ, εργαζόμενοι σε εξωτερικό συνεργείο) και είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (53,5%).

Από την ανάλυση των απαντήσεων του ερωτηματολογίου, οι βαθμολογίες (scores) καταδεικνύουν υψηλό επίπεδο επίγνωσης της ασφάλειας από τους περισσότερους κινδύνους με διαφοροποιήσεις που σχετίζονται με την ειδικότητα, το είδος εργασίας και την έκθεση σε αυτούς. Πιο συγκεκριμένα, η πλειονότητα των εργαζομένων αντιλαμβάνεται σε μεγάλο βαθμό την ασφάλεια από κινδύνους του εργασιακού περιβάλλοντος (Δμ: 4,5) και κυρίως εκεί που υπάρχει άμεση έκθεση όπως σε παράγοντες κινδύνου ηλεκτρικούς (Δμ: 5), φυσικούς (Δμ: 4,5), πυρκαγιάς (Δμ: 5), χημικούς (Δμ: 4) και σε κινδύνους που σχετίζονται με την οργάνωση της εργασίας (Δμ: 4), ενώ εμφανίζεται χαμηλή αντίληψη ασφάλειας σε τομείς που σχετίζονται με βιολογικούς παράγοντες (Δμ: 3,5) και τη χρήση Η/Υ (Δμ: 0).

Στατιστικώς σημαντική διαφορά (p-value <0.05) παρατηρήθηκε μεταξύ αντρών και γυναικών. Οι γυναίκες εμφάνισαν υψηλότερο επίπεδο αντίληψης της ασφάλειας σε τομείς που σχετίζονται με τους βιολογικούς κινδύνους (Mean rank: 89.20), την διαχείριση αποβλήτων (Mean Rank: 89,55) και με το εργασιακό περιβάλλον/εξοπλισμό (Mean Rank: 85.23). Αντίθετα, οι άντρες παρουσίασαν αυξημένη αντίληψη σχετικά με την ασφάλεια από ηλεκτρικούς παράγοντες κινδύνου (Mean Rank: 85,61) και κινδύνους πυρκαγιάς (Mean Rank: 87,68).

Ο παράγοντας ηλικία παρουσιάζει μία μέτρια αρνητική συσχέτιση με το επίπεδο αντιληψης της ασφάλειας από κινδύνους χρήσης Η/Υ (ρ=-0,229, p-value=0.004<0.05). Επίσης, το επίπεδο εκπαίδευσης εμφανίζει στατιστικώς σημαντική διαφορά στην αντίληψη της ασφάλειας από κινδύνους σχετιζόμενους με την οργάνωση της εργασίας, τις εργασιακές σχέσεις και τη χρήση Η/Υ (p-value<0.05).

Για την αντίληψη της ασφάλειας από κινδύνους που σχετίζονται με το εργασιακό περιβάλλον/εξοπλισμό, καθώς και με τη χρήση Η/Υ, παρουσιάζονται στατιστικώς σημαντικές διαφορές μεταξύ των διαφορετικών σχέσεων εργασίας (p-value<0.05) ιδιαίτερα μεταξύ μόνιμων υπαλλήλων και υπαλλήλων με μη μόνιμη σχέση εργασίας. Επίσης, οι εργαζόμενοι με μεγαλύτερη εργασιακή εμπειρία ανά τμήμα παρουσιάζουν μικρότερη αντίληψη της ασφάλειας από κινδύνους που σχετίζονται με το εργασιακό περιβάλλον/εξοπλισμό (p=0.001<0.05 και ρ=-0,308), με την οργάνωση της εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις (p=0.048<0.05 και ρ = -0,158), ενώ παρουσιάζουν μεγαλύτερη αντίληψη σχετικά με τη χρήση Η/Υ (p=0.006<0.05 και ρ = 0,220).

Η περαιτέρω ανάλυση ανέδειξε ότι οι μόνιμοι και αορίστου χρόνου υπάλληλοι παρουσιάζουν χαμηλότερη αντίληψη για την ασφάλεια από παράγοντες κινδύνου του εργασιακού περιβάλλοντος, ενώ σε χημικούς κινδύνους τα τμήματα καθαριότητας, μαγειρείων και το τεχνικό παρουσίασαν υψηλότερη επίγνωση (p-value <0.05). Στην περίπτωση κινδύνων από πυρκαγιά, το τεχνικό τμήμα (p=0.007) και οι επικουρικοί υπάλληλοι (p=0.050) έδειξαν αυξημένη αντίληψη, ενώ στη διαχείριση αποβλήτων, σημαντική θετική συσχέτιση παρατηρήθηκε για τα έτη εργασίας (p=0.024) και την το τμήμα καθαριότητας (p<0.001). Σε άλλους παράγοντες κινδύνου (φυσικοί, ηλεκτρικοί κίνδυνοι), το εφαρμοζόμενο μοντέλο ανάλυσης είχε χαμηλή προβλεπτική ισχύ, ενώ καλύτερη προβλεπτική ικανότητα έως και 37,1%, εντοπίζεται στις μεταβλητές «σχέση εργασίας» και «τμήμα εργασίας».

Συμπεράσματα: Η αντίληψη των επαγγελματικών κινδύνων στον χώρο ενός νοσοκομείου είναι ανομοιογενής και επηρεάζεται από τα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά των εργαζομένων. Μεταβλητές όπως η σχέση εργασίας, το τμήμα απασχόλησης, η διάρκεια έκθεσης σε κινδύνους καθώς και η ειδικότητα σχετίζονται με υψηλότερα επίπεδα αντίληψης της ασφάλειας από επαγγελματικούς κινδύνους, σε αντίθεση με άλλες μεταβλητές όπως η ηλικία, το φύλο και το επίπεδο εκπαίδευσης, που δεν φαίνεται να ασκούν την ίδια επίδραση. Η πολυμορφία των συσχετίσεων καταδεικνύει την ανάγκη στοχευμένων, επαναλαμβανόμενων  και αξιολογούμενων παρεμβάσεων πρόληψης, εκπαίδευσης και ενημέρωσης σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, ώστε να παρακολουθούνται οι μεταβολές στην αντίληψη κινδύνου.

Η ουσιαστικότερη κατανόηση της υφιστάμενης κατάστασης, εκτός από τα ερωτηματολόγια, απαιτεί την εκπόνηση Μελέτης Επαγγελματικού Κινδύνου, ποιοτικές μεθόδους έρευνας και αξιολόγηση της σχετικής νομοθεσίας. Μελλοντικές μελέτες σε ευρύτερο και αντιπροσωπευτικότερο δείγμα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε γενικεύσιμα συμπεράσματα και να αναδείξουν παράγοντες ευαισθητοποίησης του προσωπικού. Τα εργαλεία αυτά μπορούν να ενισχύσουν τη Διοίκηση των νοσοκομείων και, σε συνεργασία με την Πολιτεία, να συμβάλουν στην πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων, στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και στην εξοικονόμηση πόρων και ανθρώπινου δυναμικού.

Introduction: In modern welfare states, occupational health and safety constitute essential pillars of workplace policy, aiming to create both a secure and productive working environment while mitigating broader social and economic impacts. Hospitals, marked by operational complexity and a highly diverse workforce, present elevated levels of occupational risk. Protecting these environments from such risks is vital to ensuring the quality of healthcare services. A clear understanding of these occupational hazards, along with how they are perceived by employees, is critical for designing targeted and effective safety interventions.

This study focuses on employees in the technical and support departments of regional hospitals—a group that remains relatively underrepresented in the existing scientific literature on occupational safety

Purpose: The primary objective of this study is to explore how staff in technical and support roles within public hospitals in Western Macedonia perceive occupational risks, and to evaluate the prevailing hygiene and safety conditions in their work environment. Additionally, the study examines the extent to which demographic and social factors influence these perceptions.

Method: The research commenced with an extensive review of the existing literature, sourcing information from academic databases, specialized publications, and institutional reports. This was followed by an empirical study, conducted through the distribution of a structured and anonymous questionnaire to staff members at three regional hospitals. The questionnaire comprised closed-ended Likert-scale questions aimed at capturing employees’ perceptions of common workplace hazards in the hospital environment. The collected data were statistically processed and analyzed using IBM SPSS Statistics 29, employing both descriptive and inferential statistical methods.

Results: The study achieved a high response rate of 87.22%, with participation from 157 employees across three provincial hospitals. Gender distribution was nearly balanced (47.1% men, 52.9% women), with the average participant being 50 years old and having five years of experience in their respective department. Respondents came from various departments, including technical services, biomedical engineering, sterilization, information technology, pharmacy, facility services (e.g., cleaning, transport, security), and kitchen operations.

A majority of participants (58.9%) were employed on a non-permanent basis (e.g., contract workers or outsourced staff), and 53.5% had completed secondary education. Risk perception scores indicated a high level of awareness regarding workplace hazards—particularly electrical (Mean: 5), fire (Mean: 5), physical (Mean: 4.5), chemical (Mean: 4), and organizational (Mean: 4) risks. Lower awareness levels were observed for biological hazards (Mean: 3.5) and computer-related risks (Mean: 0).

Statistically significant differences (p < 0.05) were identified between male and female respondents. Women reported higher awareness of biological hazards (Mean Rank: 89.2), waste management (Mean Rank: 89.55), and the general work environment (Mean Rank: 85.23), whereas men demonstrated higher awareness of electrical (Mean Rank: 85.61) and fire-related risks (Mean Rank: 87.68).

Age was found to be moderately negatively correlated with awareness of computer-related risks (ρ = -0.229, p = 0.004). Educational level had a statistically significant impact on awareness of organizational and interpersonal risks, as well as risks related to computer use. Non-permanent staff tended to perceive certain risks more acutely, while employees with greater experience reported lower awareness of environmental and organizational hazards, but higher awareness of digital risks.

Awareness of chemical hazards was significantly higher among staff in cleaning, kitchen, and technical departments (p < 0.05). Fire hazard awareness was highest among technical staff (p = 0.007) and temporary employees (p = 0.050). Waste management awareness showed a positive correlation with years of experience (p = 0.024) and was particularly strong among cleaning staff (p < 0.001). Overall, employment status and department affiliation accounted for up to 37.1% of the variance in risk perception

Conclusions: The perception of occupational risks within hospital settings is not uniform and is influenced by employees' socio-demographic characteristics. Factors such as employment status, department, duration of exposure to risks, and job specialty are associated with higher levels of safety awareness. In contrast, variables such as age, gender, and education level appear to have a less significant impact. This diversity in influencing factors underscores the need for targeted, recurring, and systematically evaluated interventions in prevention, training, and health and safety education, in order to monitor shifts in risk perception over time.

A comprehensive understanding of the current state of occupational health and safety in hospitals requires more than the use of questionnaires. It also calls for the implementation of Occupational Risk Assessments, the application of qualitative research methods, and the evaluation of relevant legislation. Future research involving larger and more representative samples could lead to more generalizable conclusions and help identify key factors that enhance staff awareness. Such tools can support hospital management and public authorities in preventing occupational hazards collaboratively, improving working conditions and optimizing both resources and human effort.