Η ερημοποίηση, ένα φαινόμενο που καταγράφεται από την αρχαιότητα, συνιστά σήμερα μία από τις σοβαρότερες απειλές για την ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση των εδαφών σε παγκόσμια κλίμακα. Στην Ευρώπη, ο κίνδυνος ερημοποίησης γίνεται ολοένα και πιο έντονος, με τις περιοχές που πλήττονται περισσότερο να εντοπίζονται στη νότια Πορτογαλία, σε εκτεταμένα τμήματα της Ισπανίας και της νότιας Ιταλίας, στη νοτιοανατολική Ελλάδα, καθώς και σε νησιωτικές και παράκτιες ζώνες όπως η Μάλτα, η Κύπρος και παράκτιες περιοχές της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας κοντά στη Μαύρη Θάλασσα. Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος MEDALUS, αναπτύχθηκε μία διεθνώς αναγνωρισμένη μεθοδολογία για την αναγνώριση των Περιβαλλοντικά Ευαίσθητων Περιοχών, με στόχο την εκτίμηση και παρακολούθηση του κινδύνου υποβάθμισης και ερημοποίησης της γης. Η μεθοδολογία αυτή βασίζεται στον υπολογισμό του σύνθετου δείκτη ESA (Environmentally Sensitive Areas Index), ο οποίος προκύπτει από τη συνεκτίμηση τεσσάρων επιμέρους δεικτών που αφορούν την ποιότητα του
εδάφους (Soil Quality Index - SQI), του κλίματος (Climate Quality Index - CQI), της βλάστησης (Vegetation Quality Index - VQI) και της διαχείρισης (Management Quality Index - MQI). Συνολικά λαμβάνονται υπόψη 15 επιμέρους παράμετροι, οι οποίες επεξεργάζονται γεωχωρικά. Στην παρούσα μελέτη, η μεθοδολογία MEDALUS εφαρμόστηκε στην ελληνική επικράτεια, προκειμένου να αποτυπωθούν οι χωροχρονικές μεταβολές του κινδύνου ερημοποίησης στη χρονική περίοδο 1984-2004. Τα δεδομένα που αφορούν τις μεταβλητές των τεσσάρων ποιοτήτων συλλέχθηκαν από επίσημες πηγές, προσαρμόστηκαν σε μορφή κατάλληλη για χωρική ανάλυση και χαρτογραφήθηκαν με τη βοήθεια του λογισμικού ArcGIS. Αρχικά, υπολογίστηκαν
οι επιμέρους δείκτες για το έδαφος, το κλίμα, τη βλάστηση και τη διαχείριση, και στη συνέχεια προέκυψε ο σύνθετος δείκτης ESA. Επιπλέον, για το ίδιο χρονικό διάστημα, συλλέχθηκαν δορυφορικά δεδομένα από τον αισθητήρα Landsat 5 και υπολογίστηκαν οι δείκτες βλάστησης NDVI (Normalized Difference Vegetation Index), NDWI (Normalized Difference Water Index) και EVI (Enhanced Vegetation Index). Ακολούθως, εφαρμόστηκε η μέθοδος Ανάλυσης Κύριων Συνιστωσών (Principal Component Analysis - PCA) μέσω του λογισμικού ArcGIS Pro, με σκοπό να διερευνηθεί η πιθανή συσχέτιση μεταξύ του σύνθετου δείκτη ESA και των τριών δεικτών βλάστησης (NDVI, NDWI, EVI), όπως και των κύριων συνιστωσών τους. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης δείχνουν μια αξιοσημείωτη αύξηση των περιοχών υψηλού κινδύνου. Τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη για έγκαιρη υιοθέτηση ολοκληρωμένων στρατηγικών και εφαρμογή μέτρων προστασίας των εδαφών, ώστε να περιοριστούν οι επιπτώσεις της ερημοποίησης στη χώρα μας. 

Desertification, a phenomenon recorded since antiquity, today constitutes one of the most serious threats to the qualitative and quantitative degradation of soils on a global scale. In Europe, the risk of desertification is becoming increasingly acute, with the most affected areas located in southern Portugal, large parts of Spain and southern Italy, southeastern Greece, as well as island and coastal zones such as Malta, Cyprus, and coastal areas of Bulgaria and Romania near the Black Sea. Within the framework of the European MEDALUS project, an internationally recognized methodology was developed for identifying Environmentally Sensitive Areas (ESAs), aiming at assessing and monitoring the risk of land degradation and desertification. This methodology is based on the calculation of the composite ESAI (Environmentally Sensitive Areas Index), which derives from the combined evaluation of four sub-indices concerning soil quality (Soil Quality Index – SQI), climate quality (Climate Quality Index – CQI), vegetation quality (Vegetation Quality Index – VQI), and management quality (Management Quality Index – MQI). A total of 15 individual parameters are considered and processed spatially. In the present study, the MEDALUS methodology was applied across the Greek territory in order to capture the spatiotemporal changes in desertification risk during the period 1984–2004. The data related to the variables of the four quality indicators were collected from official sources, adapted to formats suitable for spatial analysis, and mapped using ArcGIS software. Initially, the individual
indices for soil, climate, vegetation, and management were calculated, from which the composite ESAI was subsequently derived. In addition, for the same time period, satellite data from the Landsat 5 sensor were collected and used to compute the vegetation indices NDVI (Normalized Difference Vegetation Index), NDWI (Normalized Difference Water Index), and EVI (Enhanced Vegetation Index). Thereafter, Principal Component Analysis (PCA) was applied using ArcGIS Pro to investigate the potential correlation between the ESAI and the three vegetation indices (NDVI, NDWI, EVI), as well as their principal components. The results of the analysis reveal a
noteworthy increase in areas at high risk. These findings underscore the urgent need for the adoption of integrated strategies and the implementation of effective land protection measures, in order to mitigate the impacts of desertification in Greece.