Η παρούσα εργασία συνιστά μία ποιοτική μελέτη βασισμένη στη μεθοδολογική διασταύρωση της ιστορίας των επιστημών και της επικοινωνίας της επιστήμης, τα εργαλεία των οποίων αποτέλεσαν τη βάση για την υλοποίηση της έρευνας. Αντικείμενό της αποτελεί η εξέταση της συγκρότησης της δημόσιας εικόνας του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, ως τεχνο-επιστημονικού ζητήματος, μέσα από τη διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους η σχετική γνώση μεταφέρεται και διαχέεται κατά την τροχιά της από το επιστημονικό πεδίο στη δημόσια σφαίρα. Αναλύονται τόσο τα κανάλια διάχυσης όσο και οι ρητορικές προσεγγίσεις γύρω από τη γνώση για τον Μηχανισμό, εστιάζοντας στις αποκλίσεις που προκύπτουν μεταξύ της επιστημονικής τεκμηρίωσης και της πρόσληψής της από το ευρύ κοινό.
Κεντρικός στόχος της εργασίας είναι η ανάδειξη στερεοτυπικών αντιλήψεων, αναχρονισμών, εννοιολογικών και ιδεολογικών μετατοπίσεων καθώς και των κοινωνικών αναπαραστάσεων που προκύπτουν από τους τρόπους με τους οποίους αντικειμενικοποιείται και αγκυρώνεται η γνώση για τον Μηχανισμό, μέσα από τη διαμεσολάβηση του τεχνο-επιστημονικού λόγου ο οποίος επηρεάζει και διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο το κοινό ερμηνεύει το γνωστικό αντικείμενο.
Για την επίτευξη των στόχων της έρευνας, επελέγη η αξιοποίηση ημι-δομημένων συνεντεύξεων βασισμένων σε ερωτηματολόγια με ανοικτού τύπου ερωτήσεις. Για τη συλλογή των ευρημάτων εφαρμόστηκε μια μεθοδολογική προσέγγιση βασισμένη στην τριγωνοποίηση, με χρήση ποικίλων εργαλείων όπως συνέντευξη με επιστήμονα/ερευνητή, με εκπρόσωπο μουσειακού φορέα, μελέτη δημόσιας διάλεξης και ανάλυση περιεχομένου άρθρων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης καθώς και πραγματοποίηση δύο ομάδων εστίασης με ποικίλο κοινωνικό και γνωστικό υπόβαθρο.
Τα ευρήματα της έρευνας ανέδειξαν σημαντικές αποστάσεις στη δημόσια εικόνα του Μηχανισμού, όπως αυτή διαμορφώνεται από τους φορείς των ενδιάμεσων πεδίων της μεταφοράς της γνώσης σε σχέση με τον τρόπο που προσλαμβάνεται από τη δημόσια σφαίρα. Αναδείχθηκε ότι οι αποστάσεις αυτές τεκμηριώνουν την απουσία μονοσήμαντης κίνησης της γνώσης, καθώς και την έλλειψη ιδεολογικής ουδετερότητας τόσο στον τρόπο διάχυσης όσο και στον τρόπο πρόσληψης και ερμηνείας της. Ως εκ τούτου, η δημόσια εικόνα της επιστήμης δεν μπορεί να εκληφθεί ως «καθαρή» καθώς επικαθορίζεται από το ιδεολογικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο εντός του οποίου πραγματώνεται.
Αναδεικνύοντας τον ρόλο του μέσου ως παράγοντα συνδιαμόρφωσης του νοήματος, η παρούσα μελέτη συμβάλλει στην κατανόηση των μηχανισμών της επικοινωνίας της επιστήμης τόσο στην περίπτωση του Μηχανισμού όσο και σε ευρύτερο πλαίσιο. Παράλληλα, φέρνει στο προσκήνιο τη σημασία της κριτικής αξιολόγησης των στόχων και των προθέσεων κάθε μέσου που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη νοηματοδότηση της επιστήμης, αποκαλύπτοντας την απουσία ιδεολογικής ουδετερότητας τόσο από την πλευρά του πομπού όσο και του δέκτη. Τέλος, επισημαίνεται η σημασία προσέγγισης της δημόσιας εικόνας ενός τεχνο-επιστημονικού ζητήματος, όπως ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, μέσα από τη σύμπραξη διαφορετικών επιστημονικών περιοχών, όπως η ιστορία των επιστημών από τον χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών και η επικοινωνία της επιστήμης από τις κοινωνικές επιστήμες.

This study constitutes a qualitative study based on the methodological intersection of the history of science and science communication, the tools of which formed the basis for the implementation of the research. Its object is to examine the constitution of the public image of the Antikythera Mechanism, as a techno-scientific issue, through the investigation of the ways in which relevant knowledge is transferred and disseminated along its trajectory from the scientific field to the public sphere. This analysis considers both the channels of dissemination and the rhetorical approaches surrounding knowledge about the Mechanism, focusing on the discrepancies that arise between scientific documentation and its reception by the general public.
The central aim of the study is to highlight stereotypical perceptions, anachronisms, conceptual and ideological shifts, as well as social representations that arise from the ways in which knowledge about the Mechanism is objectified and anchored, through the mediation of the techno-scientific discourse that influences and shapes the way the public interprets the issue.
In order to achieve the research objectives, the use of semi-structured interviews based on open-ended questionnaires was chosen. For data collection, a triangulated methodological approach was applied, using various qualitative tools such as interviews with a scientist/researcher, a representative of a museum institution, a public lecture analysis, content analysis of media articles, and the conducting of two focus groups with diverse social and cognitive backgrounds.
The findings revealed significant gaps in the public image of the Mechanism, as shaped by the intermediaries involved in the transfer of knowledge, compared to the way it is perceived by the public sphere. These gaps demonstrate the absence of a unidirectional flow of knowledge and underscore the lack of ideological neutrality both in the modes of dissemination and in how this knowledge is received and interpreted. Consequently, the public image of science cannot be regarded as “pure”, as it is determined by the ideological, social and cultural context in which it is communicated.
By highlighting the role of the medium as a factor in the co-constructor of meaning, this study contributes to the understanding of the mechanisms of science communication, both in the case of the Antikythera Mechanism and in a broader context. It also brings to the forefront the importance of critically assessing the aims and intentions of each medium, which plays a decisive role in the meaning-making of science, revealing the absence of ideological neutrality on the part of both the source and the target audience.
Finally, it emphasizes the need to approach the public image of a techno-scientific issue, such as the Antikythera Mechanism, through the collaboration of different scientific fields, such as the history of science from the humanities and science communication from the social sciences.