Το νησί της Ευβοίας υπήρξε ήδη από την προϊστορική και ιστορική αρχαιότητα σημαντικό και ανάλογα ανέπτυξε πολιτισμό, μάρτυρες του οποίου αποτελούν πολύ σημαντικά μνημεία, τέχνεργα και αναφορές στις πηγές. Οι δύο σημαντικότερες πόλεις της υπήρξαν η Χαλκίδα και η Ερέτρια, με την πρώτη να παρουσιάζει μία ιστορική διαχρονία, ενώ η δεύτερη, ιστορικές ασυνέχειες και επανιδρύσεις έως σήμερα. Η παρούσα εργασία εστιάστηκε στη βυζαντινή κληρονομιά της Ερέτριας. Στο πλαίσιο της πραγμάτευσής της παρατέθηκαν βασικά ιστορικά στοιχεία για την αρχαία, βυζαντινή, οθωμανική και νεοελληνική Εύβοια και επιμέρους της Ερέτριας. Παρουσίασε τέσσερις βυζαντινές μονές της Κεντρικής Ευβοίας, περιοχή όπου ανήκει και η Ερέτρια και ανέδειξε κύρια γεγονότα της οθωμανικής Ευβοίας, της Νέας και προσφυγικής Ερέτριας του 19ου και 20ού αιώνα, αλλά και της μικρασιατικής κώμης Γαλλιμή, από όπου προέρχονται κυρίως οι Μικρασιάτες πρόσφυγες που κατέφθασαν από το 1922-23 στην Ερέτρια. Στο επίκεντρο της μελετηθείσας βυζαντινής ευβοϊκής κληρονομιάς βρέθηκαν οι φορητές εικόνες των ναών της Παναγίας της Παραβουνιώτισσας και του Αγίου Νικολάου Ερέτριας. Η εργασία αυτή υποστηρίζει τη μεγάλη σημασία της βυζαντινής, μεταβυζαντινής και προσφυγικής κληρονομιάς της Εύβοιας και της Ερέτριας, αναδεικνύει τις δυνατότητες ανάπτυξης πολιτιστικού και ειδικότερα θρησκευτικού τουρισμού στην περιοχή και προτείνει πρόταση για τη βιώσιμη και πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής, μέσα από κατάλληλες δράσεις, έργα και συνεργασίες και υιοθετήσεις προς εφαρμογή κατάλληλων αναπτυξιακών και του τουριστικών μοντέλων που θα εξασφαλίζουν τη μετάδοση της κληρονομιάς αυτής στις επόμενες γενεές κα με τρόπους που υποστηρίζουν την αειφορία.

The island of Euboea has been of great significance since prehistoric and historical antiquity, developing a rich civilization evidenced by important monuments, artifacts, and references in historical sources. Its two most prominent cities were Chalkis and Eretria. Chalkis has maintained a continuous historical presence, whereas Eretria has experienced historical discontinuities and refoundings up to the present day. This study focuses on the Byzantine heritage of Eretria. It includes key historical information about ancient, Byzantine, Ottoman, and modern Greek Euboea, with special emphasis on Eretria. It highlights four Byzantine monasteries in Central Euboea, the region to which Eretria belongs, and outlines key events from the Ottoman period in Euboea, the 19th and 20th century refugee resettlement of Eretria, and the history of the Asia Minor town of Gallimi, from which most of the Asia Minor refugees who arrived in Eretria in 1922–23 originated. At the center of the examined Byzantine heritage are the portable icons from the churches of Panagia Paravouniotissa and Saint Nicholas of Eretria. The study emphasizes the importance of the Byzantine, post-Byzantine, and refugee heritage of Euboea and Eretria, highlighting the region’s potential for cultural and particularly religious tourism. It proposes sustainable and cultural development through appropriate actions, projects, partnerships, and the adoption of suitable development and tourism models that ensure the preservation and transmission of this heritage to future generations in a sustainable way.