Η παρούσα διπλωματική εργασία, με τίτλο «Το Κράτος Δικαίου και οι θεσμικές δικλείδες για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο: Η περίπτωση των δημοσίων συμβάσεων στους Ο.Τ.Α.», εμβαθύνει στο πολυσύνθετο φαινόμενο της διαφθοράς στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων στην περίπτωση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) με έμφαση στους ΟΤΑ Α΄ βαθμού. Η διαφθορά συνιστά μια διαχρονική απειλή για την χρηστή διοίκηση και το Κράτος Δικαίου, καθώς υπονομεύει τη λειτουργία των θεσμών, οδηγεί σε σπατάλη δημόσιων πόρων και διαβρώνει την εμπιστοσύνη των πολιτών.

Η εργασία εξετάζει αναλυτικά τις βασικές έννοιες του Κράτους Δικαίου και της διαφθοράς, σκιαγραφώντας τις διάφορες μορφές της τελευταίας[1] και προσδιορίζοντας τους τομείς υψηλού κινδύνου, με τις δημόσιες συμβάσεις να ξεχωρίζουν λόγω του μεγάλου οικονομικού τους αντικειμένου και της έντονης αλληλεπίδρασης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Παρουσιάζεται το ισχύον θεσμικό πλαίσιο και οι μηχανισμοί καταπολέμησης της διαφθοράς σε εθνικό[2] και ευρωπαϊκό επίπεδο[3].

Παρά την ύπαρξη ενός λεπτομερούς και αυστηρού ρυθμιστικού πλαισίου, στο πλαίσιο της παρούσης εργασίας εντοπίζονται αμφιλεγόμενες ζώνες στη διαδικασία των δημοσίων συμβάσεων των Ο.Τ.Α., όπου η διαφθορά επιμένει να εμφανίζεται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα που δημιουργούν συνθήκες ανάπτυξης φαινομένων διαφθοράς είναι η κατάτμηση των συμβάσεων, οι «φωτογραφικές» τεχνικές προδιαγραφές, οι αδιαφανείς πρακτικές στις επιτροπές αξιολόγησης και οι παρατυπίες στην εκτέλεση των έργων. Η ανάλυση αξιοποιεί πορίσματα ελεγκτικών αρχών[4], επιβεβαιώνοντας αυτά τα ευρήματα και συσχετίζοντάς τα με διαχρονικά αίτια, όπως οι πελατειακές σχέσεις και οι δυσλειτουργίες της δημόσιας διοίκησης.

Συμπερασματικά, η διαφθορά στις δημόσιες συμβάσεις των Ο.Τ.Α. αποτελεί αναπόφευκτο χαρακτηριστικό των σύγχρονων δημοκρατιών, ωστόσο η έκταση του φαινομένου αντιμετωπίζεται και περιορίζεται. Η αντιμετώπισή της επιτυγχάνεται μέσω μιας συνδυαστικής προσέγγισης, η οποία ενισχύει τη διαφάνεια[5], την λογοδοσία[6] και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς[7]. Προτάσεις περιλαμβάνουν την καθολική ηλεκτρονική διεξαγωγή συμβάσεων, την αξιοποίηση εξωτερικών προς τους φορείς υπαλλήλων για τις επιτροπές, την εφαρμογή και λειτουργία στους ΟΤΑ του νέου Λογιστικού προτύπου του ΠΔ 54/2018 και τη χρήση σύγχρονων εργαλείων ανάλυσης κινδύνου όπως το "Arachne”.

[1] διοικητική, πολιτική

[2] ΕΑΔ, ΕΛΣΥΝ., ΕΑΔΗΣΥ κ.α.

[3] OLAF, ΕΕΣ, EPPO, GRECO κ.α.

[4] ΕΑΔ, ΕΛΣΥΝ., ΕΑΔΗΣΥ

[5] πλήρης δημοσιοποίηση δεδομένων

[6] σαφείς ρόλοι, αποτελεσματικές κυρώσεις, προστασία καταγγελτών

[7] ενδυνάμωση φορέων, χρήση τεχνολογίας, αυστηρότερος κατασταλτικός έλεγχος

This diploma thesis, titled "The Rule of Law and Institutional Safeguards for Combating Corruption at National and European Levels: The Case of Public Procurement in Local Government Organizations," delves into the complex phenomenon of corruption within public procurement in Local Government Organizations (LGAs), with a focus on first-degree LGAs. Corruption constitutes a perennial threat to good governance and the Rule of Law, as it undermines institutional function, leads to the waste of public resources, and erodes citizen's trust.

The thesis meticulously examines the fundamental concepts of the Rule of Law and corruption, outlining the latter's various forms[1] and identifying high-risk sectors. Public procurement stands out due to its substantial financial scope and the intensive interaction between the public and private sectors. The study presents the current institutional framework and mechanisms for combating corruption at both national[2] and European[3] levels.

Despite the existence of a detailed and stringent regulatory framework, this study identifies ambiguous zones within the public procurement process of LGAs where corruption persists. Characteristic examples creating conditions for the development of corrupt practices include contract fragmentation, "tailored" technical specifications, opaque practices in evaluation committees, and irregularities in project execution. The analysis leverages findings from auditing authorities[4], confirming these findings and correlating them with long-standing causes such as clientelism and dysfunctions within public administration.

In conclusion, while corruption in LGA public procurement is an inherent characteristic of modern democracies, its extent can be managed and limited. Its effective combating requires a combined approach that enhances transparency[5], accountability[6], and auditing mechanisms[7]. Proposed recommendations include the universal electronic conduct of contracts, the utilization of external personnel for evaluation committees, the implementation and operation of the new Accounting Standard of Presidential Decree 54/2018 in LGAs, and the use of modern risk analysis tools such as "Arachne."

[1] administrative, political

[2] e.g., National Transparency Authority, Hellenic Court of Audit, Public Procurement Authority

[3] e.g., OLAF, European Court of Auditors, EPPO, GRECO

[4] National Transparency Authority, Hellenic Court of Audit, EADISY

[5] full data disclosure

[6] clear roles, effective sanctions, whistleblower protection

[7] empowerment of bodies, use of technology, stricter repressive control