Η μικροβιακή αντοχή στα αντιβιοτικά συνιστά μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τη
δημόσια υγεία σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς οδηγεί σε σημαντική μείωση της
αποτελεσματικότητας των διαθέσιμων θεραπευτικών επιλογών και συμβάλλει στην αύξηση
της νοσηρότητας, της θνησιμότητας και του κόστους περίθαλψης. Η παρούσα διπλωματική
εργασία εστιάζει στους κύριους μοριακούς μηχανισμούς με τους οποίους τα σημαντικότερα
παθογόνα του ανθρώπου αποκτούν και εκφράζουν φαινότυπα αντοχής, εξετάζοντας
παράλληλα τις δομικές και φυσιολογικές διαφορές μεταξύ Gram-θετικών και Gramαρνητικών βακτηρίων, όπως αυτές επηρεάζουν την ανάπτυξη ανθεκτικότητας.
Αναλύονται διεξοδικά οι βασικές στρατηγικές που υιοθετούν τα βακτήρια, όπως η
παραγωγή ενζύμων που απενεργοποιούν τα αντιβιοτικά, οι τροποποιήσεις στους στόχους
πρόσδεσής τους, οι αντλίες εκροής και οι αλλαγές στη διαπερατότητα της κυτταρικής
μεμβράνης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην οριζόντια μεταφορά γενετικού υλικού και στη
σημασία των βιομεμβρανών στην επίμονη μόλυνση και την ενισχυμένη αντοχή. Τα
ESKAPE παθογόνα παρουσιάζονται ως χαρακτηριστικά παραδείγματα μικροοργανισμών
με υψηλή ικανότητα διαφυγής από την επίδραση των αντιμικροβιακών παραγόντων.
Στο τελευταίο κεφάλαιο, εξετάζονται οι κλινικές επιπτώσεις της μικροβιακής αντοχής, η
ανάγκη ορθολογικής χρήσης των αντιβιοτικών, οι σύγχρονες εξελίξεις στη ταχεία
διάγνωση, καθώς και οι πολιτικές και στρατηγικές υποστήριξης νέων θεραπειών. Ειδική
αναφορά γίνεται στις ανισότητες στην αντιμετώπιση της αντοχής, στις επιπτώσεις των
ένοπλων συγκρούσεων και στην επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης της χρηματοδότησης στην
έρευνα. Τέλος, αναδεικνύεται η σημασία της παγκόσμιας συνεργασίας και της ολιστικής
προσέγγισης One Health στην καταπολέμηση αυτού του πολυδιάστατου φαινομένου

Antimicrobial resistance (AMR) constitutes one of the greatest global threats to public
health, as it significantly reduces the effectiveness of available therapeutic options and
contributes to increased morbidity, mortality, and healthcare costs. This thesis focuses on
the principal molecular mechanisms by which the most significant human pathogens acquire
and express resistance phenotypes, while also examining the structural and physiological
differences between Gram-positive and Gram-negative bacteria and how these influence the
development of resistance.
A detailed analysis is provided of the key strategies adopted by bacteria, including the
production of antibiotic-deactivating enzymes, modifications of drug-binding targets, the
action of efflux pumps, and alterations in membrane permeability. Particular emphasis is
placed on horizontal gene transfer mechanisms and the crucial role of biofilms in chronic
infections and enhanced resistance. The so-called ESKAPE pathogens are highlighted as
emblematic examples of microorganisms with a high capacity to evade the action of most
available antimicrobials.
The final chapter explores the clinical implications of AMR, the urgent need for rational
antibiotic use, recent advances in rapid resistance diagnostics, policy frameworks and
strategic initiatives to support the development of novel therapies. Special attention is given
to global disparities in AMR management, the exacerbating effects of armed conflict, and
the critical need to strengthen research funding. Ultimately, the study underscores the
importance of global cooperation and the implementation of the holistic “One Health”
approach in addressing this complex and multifactorial phenomenon.