Η παρούσα εργασία διερευνά την πολύπλευρη σημασία του κοσμήματος στη βυζαντινή Μακεδονία, δίνοντας έμφαση στον ρόλο του ως μέσου κοινωνικής, θρησκευτικής και οικονομικής έκφρασης. Μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση, η έρευνα εξετάζει πώς τα κοσμήματα συμβόλιζαν την κοινωνική ιεραρχία, μετέδιδαν θρησκευτικές πεποιθήσεις και λειτουργούσαν ως οικονομικό περιουσιακό στοιχείο. Επιπλέον, στοχεύει στην πλαισίωση αυτών των ευρημάτων μέσα από την πλούσια συλλογή του Βυζαντινού Μουσείου Θεσσαλονίκης, προσφέροντας μια απτή μελέτη περίπτωσης για τη διευκρίνιση αυτών των δυναμικών.

Το εισαγωγικό κεφάλαιο παρέχει μια ιστορική επισκόπηση των παραδόσεων κατασκευής κοσμημάτων που οδήγησαν στη βυζαντινή περίοδο, θέτοντας τις βάσεις για τα κεντρικά θέματα της μελέτης. Το πρώτο κεφάλαιο εξετάζει τη διασταύρωση των κοινωνικών δομών, των θρησκευτικών ιδεολογιών και των οικονομικών πρακτικών, όπως αντανακλώνται στο κόσμημα. Αναλύοντας τα υλικά, τη χειροτεχνία και τη χρήση τους, το κεφάλαιο αυτό, αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο τα βυζαντινά κοσμήματα εξέφραζαν την κοινωνική θέση και ευθυγραμμίζονταν με τα πνευματικά δόγματα, όπως η χρήση τους σε θρησκευτικές τελετές και ως προστατευτικών φυλαχτών..

Το δεύτερο κεφάλαιο επικεντρώνεται στη συλλογή κοσμημάτων του Βυζαντινού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Η συστηματική ανάλυση των αντικειμένων αναδεικνύει τα στιλιστικά τους στοιχεία, τις τεχνικές κατασκευής και τις κοινωνικο-θρησκευτικές αφηγήσεις που ενσωματώνουν. Συγκριτικές μελέτες με τις περιφερειακές και αυτοκρατορικές τάσεις υπογραμμίζουν τον κομβικό ρόλο της Θεσσαλονίκης ως πολιτιστικού και οικονομικού κόμβου της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Η τελευταία ενότητα διερευνά τα ευρήματα, καταδεικνύοντας πώς τα βυζαντινά κοσμήματα ξεπέρασαν την απλή διακόσμηση και αποτέλεσαν ένα δυναμικό πολιτιστικό τεχνούργημα, το οποίο αντανακλούσε την πολύπλοκη αλληλεπίδραση της εξουσίας, της πίστης και του εμπορίου της εποχής. Οι συστάσεις για περαιτέρω έρευνα περιλαμβάνουν την εξέταση των ευρύτερων μεσογειακών ανταλλαγών και των τεχνολογικών καινοτομιών που επηρέασαν το βυζαντινό κόσμημα. Το έργο αυτό συμβάλλει στην κατανόηση του κοσμήματος ως μέσου αποκωδικοποίησης της βυζαντινής ταυτότητας, προσφέροντας πληροφορίες για τις κοινωνικές αξίες και τις διαπολιτισμικές αλληλεπιδράσεις που διαμόρφωσαν τον βυζαντινό κόσμο.

This study explores the multifaceted significance of jewelry in Byzantine Macedonia, particularly focusing on its role as a means of social, religious, and economic expression. Through an interdisciplinary approach, the research investigates how jewelry symbolized social hierarchy, conveyed religious beliefs, and functioned as an economic asset. Furthermore, it aims to contextualize these findings within the rich collection of the Museum of Byzantine Culture in Thessaloniki, offering a tangible case study to clarify these dynamics.

The introductory chapter provides a historical overview of jewelry-making traditions that preceded and shaped the Byzantine period, laying the foundation for the core themes of the study. The first chapter examines the intersection of social structures, religious ideologies, and economic practices as reflected in jewelry. By analyzing materials, craftsmanship, and functional use, the chapter highlights how Byzantine jewelry expressed social status and aligned with spiritual doctrines—such as its use in religious rituals and as protective amulets.

The second chapter focuses on the jewelry collection of the Museum of Byzantine Culture in Thessaloniki. A systematic analysis of the objects reveals their stylistic elements, manufacturing techniques, and the socio-religious narratives they embody. Comparative studies with regional and imperial trends underscore Thessaloniki’s pivotal role as a cultural and economic hub of the Byzantine Empire.

The final section synthesizes the findings, demonstrating how Byzantine jewelry transcended mere decoration and became a dynamic cultural artifact reflecting the complex interplay of power, faith, and commerce of the era. Recommendations for further research include the investigation of broader Mediterranean exchanges and the technological innovations that influenced Byzantine jewelry production. This study contributes to our understanding of jewelry as a tool for decoding Byzantine identity, offering insights into the social values and intercultural interactions that shaped the Byzantine world.