Εισαγωγή – Σκοπός: Η υπέρταση και η πολυφαρμακία αποτελούν δύο μείζονες προκλήσεις για τη δημόσια υγεία στους ηλικιωμένους. Πάνω από το ένα τρίτο των ατόμων άνω των 65 λαμβάνουν πέντε ή περισσότερα φάρμακα (polypharmacy) στις ανεπτυγμένες χώρες, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών, επικίνδυνων αλληλεπιδράσεων και μειωμένης ποιότητας ζωής. Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία εξετάζει τη σχέση υπέρτασης και πολυφαρμακίας στους ηλικιωμένους, με έμφαση στη συχνότητα εμφάνισής τους, τους παράγοντες που τις επηρεάζουν και τις συνέπειές τους. Στόχος είναι η ανάδειξη κλινικών και πολιτικών παρεμβάσεων για τη βελτίωση της φροντίδας αυτής της ευπαθούς ομάδας.

Υλικό – Μέθοδος: Υιοθετήθηκε μικτή μεθοδολογία (ποσοτική-ποιοτική προσέγγιση). Συγκεντρώθηκαν δεδομένα από 88 ηλικιωμένους υπερτασικούς ασθενείς μέσω δομημένου ερωτηματολογίου και ημιδομημένων συνεντεύξεων. Το ερωτηματολόγιο κάλυπτε δημογραφικά στοιχεία, ιατρικό ιστορικό, φαρμακευτικές αγωγές και συμπεριφορές συμμόρφωσης. Η ποσοτική ανάλυση περιλάμβανε περιγραφική στατιστική, ελέγχους συσχέτισης (π.χ. t-test, ANOVA, χ²) και μοντέλο πολλαπλής παλινδρόμησης. Η ποιοτική ανάλυση βασίστηκε σε θεματική ανάλυση των συνεντεύξεων για την ανάδειξη εμπειριών και προκλήσεων των ασθενών. Η εγκυρότητα διασφαλίστηκε με πιλοτική δοκιμή των εργαλείων και τριγωνοποίηση δεδομένων. Ελήφθη έγκριση δεοντολογίας και συγκατάθεση συμμετεχόντων.

Αποτελέσματα: Το 54,3% των συμμετεχόντων παρουσίαζε πολυφαρμακία (≥ 5 φάρμακα ημερησίως), ποσοστό αντίστοιχο με άλλες ελληνικές μελέτες (π.χ. 45–50%). Η μέση ημερήσια λήψη φαρμάκων ήταν 5,6 σκευάσματα (ΤΑ=2,87), επιβεβαιώνοντας τον υψηλό φορτίο θεραπείας. Διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες λάμβαναν συνολικά περισσότερα φάρμακα από τους άνδρες (κατά ΜΟ ~6,5 έναντι 4,2, p < 0,001), παρότι οι άνδρες έπαιρναν ελαφρώς περισσότερα αντιυπερτασικά. Επίσης, τα άτομα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο εμφάνιζαν σαφώς εντονότερη πολυφαρμακία – οι απόφοιτοι Δημοτικού και Λυκείου λάμβαναν κατά μέσο όρο 3–5 περισσότερα φάρμακα συγκριτικά με απόφοιτους Πανεπιστημίου. Η στατιστική ανάλυση ανέδειξε σημαντική επίδραση του μορφωτικού επιπέδου στον αριθμό φαρμάκων (ANOVA p<0.000001). Παράλληλα, η ηλικία και η διάρκεια της υπέρτασης σχετίστηκαν θετικά με τον συνολικό αριθμό φαρμάκων: όσο περισσότερα τα έτη από τη διάγνωση της υπέρτασης, τόσο αυξάνει ο αριθμός των φαρμάκων (μέτριος συσχετισμός r≈0,35). Η συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή αυτοαναφέρθηκε εξαιρετικά υψηλή (91% δήλωσαν ότι δεν ξεχνούν ποτέ τα φάρμακά τους), αν και ένα σημαντικό ποσοστό ανέφερε δυσκολίες λόγω πολυπλοκότητας αγωγής (31,8%), οικονομικού κόστους (25%) και ανεπιθύμητων ενεργειών (14,8%). Τέλος, το πολυπαραγοντικό μοντέλο παλινδρόμησης (μεταβλητές: φύλο, εκπαίδευση, έτη υπέρτασης) εξήγησε το 55% της διακύμανσης της πολυφαρμακίας (p < 0.001), επιβεβαιώνοντας ότι οι κοινωνικο-δημογραφικοί παράγοντες (γυναίκειο φύλο, χαμηλή εκπαίδευση) είναι οι ισχυρότεροι προγνωστικοί της πολυφαρμακίας στους υπερτασικούς.

Συμπεράσματα: Η μελέτη καταδεικνύει ότι η πολυφαρμακία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υπέρταση στην τρίτη ηλικία, επιβαρύνοντας σημαντικά τους ασθενείς. Οι ηλικιωμένοι υπερτασικοί με χαμηλή εκπαίδευση και οι γυναίκες βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για εκτεταμένη πολυφαρμακία. Παρά τη φαινομενικά υψηλή συμμόρφωση στη θεραπεία, αναδύονται σημαντικές προκλήσεις: πολύπλοκες δοσολογίες, ανεπιθύμητες ενέργειες και οικονομικές δυσκολίες, που υπονομεύουν την ορθή διαχείριση της υπέρτασης. Κλινικά, απαιτούνται παρεμβάσεις όπως τακτικές αξιολογήσεις φαρμακευτικής αγωγής (με εργαλεία τύπου κριτηρίων Beers/STOPP), εξατομίκευση της θεραπείας και στρατηγικές απογαλακτισμού φαρμάκων (deprescribing) για την ελαχιστοποίηση της ακατάλληλης πολυφαρμακίας. Σε επίπεδο πολιτικής υγείας, η έλλειψη εθνικών οδηγιών στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση της πολυφαρμακίας αποτελεί κενό που πρέπει να καλυφθεί. Προτείνεται η ανάπτυξη ολοκληρωμένων προγραμμάτων παρακολούθησης (αξιοποιώντας την ηλεκτρονική συνταγογράφηση) και η ενσωμάτωση του ρόλου του φαρμακοποιού στη φροντίδα: η ενεργός συνεργασία ιατρών-φαρμακοποιών μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλέστερα θεραπευτικά σχήματα, καθώς έχει δειχθεί ότι οι τεκμηριωμένες προτάσεις των φαρμακοποιών μπορούν να μειώσουν τον αριθμό συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Συνολικά, η εργασία υπογραμμίζει την ανάγκη μιας πολυεπίπεδης προσέγγισης για τη διαχείριση των ηλικιωμένων υπερτασικών με πολυφαρμακία – συνδυάζοντας επιστημονικά τεκμηριωμένη κλινική πρακτική, εκπαίδευση ασθενών και διατομεακές πολιτικές – με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της έκβασης της υγείας αυτής της διαρκώς αυξανόμενης πληθυσμιακής ομάδας.