Η παρούσα διπλωματική εργασία με τίτλο «Μέθοδοι προσδιορισμού φυτοοιστρογόνων στο γάλα και στα μη γαλακτοκομικά προϊόντα φυτικής προέλευσης», εστιάζει στη χρήση αναλυτικών μεθόδων οι οποίες χρησιμοποιούνται για την ταυτοποίηση και τον ποσοτικό προσδιορισμό των φυτοοιστρογόνων σε δείγματα γάλακτος και σε υποκατάστατα φυτικής προέλευσης. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας αναλύεται η δομή των φυτοοιστρογόνων και η ταξινόμηση στις κύριες κατηγορίες τους. Αναλύονται ο μηχανισμός δράσης τους, ο μεταβολισμός τους και η περιεκτικότητά τους στο γάλα και στα υποκατάστατα φυτικής προέλευσης. Επιπλέον γίνεται αναφορά των αναλυτικών μεθόδων που χρησιμοποιούνται για τις συγκεκριμένες αναλύσεις και ο διαχωρισμός τους σε χρωματογραφικές και μη χρωματογραφικές μεθόδους. Το δεύτερο κεφάλαιο περιλαμβάνει την λεπτομερή ανάλυση των χρωματογραφικών μεθόδων που χρησιμοποιούνται όπως υγρή χρωματογραφία υψηλής πίεσης, αέρια χρωματογραφία και τριχοειδή ηλεκτροφόρηση καθώς και των διαφορετικών τεχνικών ανίχνευσης με τις οποίες μπορούν να συνδυαστούν για τους προσδιορισμούς των φυτοοιστρογόνων στα προς ανάλυση δείγματα γάλακτος και μη γαλακτοκομικών προιόντων. Επιπλέον, μέρος αυτού του κεφαλαίου αποτελούν και τα βασικά βήματα της προετοιμασίας των δειγμάτων γάλακτος και υποκαταστατών φυτικής προέλευσης πριν από την ενόργανη ανάλυση.  Το τρίτο κεφάλαιο περιλαμβάνει  την περιγραφή των μη χρωματογραφικών μεθόδων οι οποίες έχουν χρησιμοποιηθεί ή αποτελούν μια πρόταση για την πραγματοποίηση των συγκεκριμένων αναλύσεων. Η εργασία ολοκληρώνεται με το τέταρτο κεφάλαιο, στο οποίο παρουσιάζεται μια σύγκριση εκείνων των μεθόδων που προτιμώνται περισσότερο για τον προσδιορισμό των φυτοοιστρογόνων σε δείγματα γάλακτος και μη γαλακτοκομικών προιόντων φυτικής προέλευσης καθώς και μια γενικότερη ανασκόπηση των συμπερασμάτων και των προοπτικών των μεθόδων που έχουν αναφερθεί για τις συγκεκριμένες αναλύσεις.

The present thesis, entitled “Methods for the determination of phytoestrogens in milk and non-dairy plant-based products”, focuses on the application of analytical techniques for the identification and quantification of phytoestrogens in milk samples and plant-based substitutes. The first chapter provides an overview of the chemical structure and classification of phytoestrogens into major categories. It also examines their mechanism of action, metabolic pathways, and their concentration in milk and plant-based substitutes. Furthermore, it introduces the analytical techniques employed for their determination, distinguishing between chromatographic and non-chromatographic methods. The second chapter presents a detailed analysis of chromatographic techniques such as high-performance liquid chromatography (HPLC), gas chromatography (GC), and capillary electrophoresis (CE). In addition, it discusses the various detection systems that can be coupled with these techniques for the effective analysis of phytoestrogens in milk samples and plant-based substitutes. The chapter also outlines the essential steps of sample preparation prior to instrumental analysis. The third chapter explores non-chromatographic approaches that have either been applied or proposed for the determination of phytoestrogens, assessing their potential applicability and limitations. The thesis concludes with the fourth chapter, which offers a comparative evaluation of the most commonly used methods for phytoestrogen analysis in milk samples and plant-based substitutes. It also provides a comprehensive summary of the key findings and discusses future perspectives for improving and advancing the analytical methodologies in this field.