Με την παρούσα εργασία επιχειρήθηκε η μελέτη των θεολογικών και φιλοσοφικών αποτυπώσεων στην τέχνη της παλαιολόγειας αναγέννησης. Έγινε μια απόπειρα κριτικής προσέγγισης της θεολογικής και φιλοσοφικής σκέψης υπό το πρίσμα της τέχνης σε μια εποχή παρακμής και ανασφάλειας.

Οι παλαιολόγοι καλλιτέχνες, μέσα στο πλαίσιο ελευθερίας έκφρασής τους, λόγω της σταδιακής απομάκρυνσής τους από τον αυτοκρατορικό έλεγχο από τη μια, και την, σε όποιο βαθμό, επιρροή της Αναγέννησης της Δύσης από την άλλη, προσεγγίζουν την, κυρίως θρησκευτική, τέχνη με μια καινούρια ματιά. Νέα θέματα, νέες τεχνικές, περισσότερος ρεαλισμός χαρακτηρίζουν τα υστεροβυζαντινά έργα. Οι καλλιτέχνες απελευθερώνονται, αποκτούν κοινωνικό κύρος και η σχέση τους με τους κτήτορες μεταβάλλεται. Ωστόσο, η τέχνη και κατά την περίοδο αυτή δεν απομακρύνεται στην ουσία της από τα οικεία βυζαντινά πρότυπα.

Στο πλαίσιο της Χριστολογίας, η παλαιολόγεια τέχνη προβάλει την θεία φύση του Ιησού Χριστού, αποδίδει, ωστόσο, μεγαλύτερη έμφαση στην ανθρώπινη, λόγω των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών. Τα πάθη, η σταύρωση, η ανάσταση του Κυρίου, η δεύτερη έλευσή Του και η κρίση των νεκρών, η Θεία Λειτουργία και η ησυχαστική σκέψη συνεχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στη θεματολογία, με κάποιους νέους τύπους και παραλλαγές. Στο πλαίσιο της φιλοσοφίας, η επίδραση της Αναγέννησης της Δυτικής Ευρώπης φέρνει στο προσκήνιο τον ανθρωποκεντρισμό και την ατομικότητα, με ενδιαφέρουσες αποτυπώσεις, εκτός από την κοινωνία, και στην τέχνη.

Για την εκπόνηση της εργασίας ακολουθήθηκε η συγκριτική εξέταση της σχετικής βιβλιογραφίας και η έρευνα σε μουσεία και ναούς.

This paper attempts to study theological and philosophical reflections in the art of the Palaeologian Renaissance. An attempt was made to critically approach theological and philosophical thought from the perspective of art in an era of decline and insecurity.

The Palaeologian artists, within the framework of their freedom of expression, due to their gradual removal from imperial control on the one hand, and the influence, to whatever extent, of the Western Renaissance on the other, approach mainly religious art with a new perspective. New themes, new techniques, greater realism characterize the late Byzantine works. The artists are liberated; they acquire social prestige and their relationship with the donors changes. However, art during this period does not depart in its essence from the familiar Byzantine models.

In the context of Christology, Paleologian art highlights the divine nature of Jesus Christ, but places greater emphasis on the human nature, due to social and political conditions. The passions, the crucifixion, the resurrection of the Lord, His second coming and the judgment of the dead, the Divine Liturgy and hesychast thought continue to play an important role in the theme, with some new types and variations. In the context of philosophy, the influence of the Renaissance of Western Europe brings to the fore anthropocentrism and individuality, with interesting impressions, both on society and art.

For the preparation of the work, a comparative examination of the relevant bibliography and research in museums and temples were followed.