Το θέμα της προστασίας του πολιτιστικού περιβάλλοντος αποκτά σημαντική πολιτική διάσταση. Τα πολιτιστικά αγαθά, είτε πρόκειται για αρχαία είτε για νεότερης προέλευσης, αποτελούν την πιο σημαντική υλική και άυλη απόδειξη της πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας ενός τόπου και των κατοίκων του στη διάρκεια των αιώνων. Έτσι, η διαχείριση αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς συνδέεται άμεσα με τη δημιουργία και αναπαραγωγή των εθνικών ταυτοτήτων και της συλλογικής μνήμης των λαών και των εθνών. Οι αποφάσεις που λαμβάνει η κυβέρνηση σχετικά με τη διαχείριση των πολιτιστικών αγαθών μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική και κοινωνική εξέλιξη. Ανάλογα με την ιδεολογική τους αφετηρία, οι αρχές εξουσίας μπορούν να επιλέξουν να διαχειριστούν τα πολιτιστικά αγαθά με διαφορετικούς τρόπους, στηριζόμενες σε διάφορες πολιτικές σκοπιμότητες που αφορούν τόσο την εξωτερική όσο και την εσωτερική πολιτική διαχείριση (όπως η αντιμετώπιση εθνικών μειονοτήτων). Η ανάδειξη ορισμένων πτυχών της πολιτιστικής κληρονομιάς και  η παραμέληση άλλων μπορεί να αποτελέσει πολιτική πράξη και να επηρεάσει τη συλλογική μνήμη προς μία ή άλλη κατεύθυνση. Εν κατακλείδι, η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος παρουσιάζει ενδιαφέροντες ιστορικούς, πολιτικούς και νομικούς προβληματισμούς, καθώς συνδέεται άρρηκτα με τις αποφάσεις και τις πολιτικές προτεραιότητες της κρατικής εξουσίας σχετικά με τον χώρο της μνήμης, του πολιτισμού και των ανθρωπίνων επιτευγμάτων κατά τη διάρκεια της ιστορίας.

Η παρούσα μελέτη εστιάζει στο νομικό πλαίσιο που διέπει την προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως αυτό περιγράφεται στο άρθρο 24 του Συντάγματος, στην εγχώρια νομοθεσία και στις διεθνείς και ευρωπαϊκές συνθήκες. Το πρώτο κεφάλαιο εξετάζει τη συνταγματική προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος με έμφαση στην αρχή της αειφορίας, καθώς και στον καθορισμό του πολιτιστικού περιβάλλοντος και της σχέσης του με το φυσικό περιβάλλον. Το δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζει σύντομα το ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο που διέπει την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και παρέχει ορισμένους ορισμούς βασικών εννοιών σε αυτό το πλαίσιο. Το τρίτο κεφάλαιο επικεντρώνεται στην ελληνική νομοθεσία, με έμφαση στον νόμο 3028/2002, που αφορά την προστασία των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς, αποτελώντας την πρώτη συστηματική προσπάθεια ρύθμισης των θεμάτων αυτών, εστιάζοντας συνάμα στη διαδικασία του "διοικητικού χαρακτηρισμού", κατά την οποία τα διοικητικά όργανα κηρύττουν διάφορα πολιτιστικά αγαθά ως μνημεία και άξια προστασίας από τον νόμο. Τέλος, το τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζει τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με την προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, των επιτρεπόμενων περιορισμών του δικαιώματος της ιδιοκτησίας, τις αρχές που πρέπει να τηρούνται όταν αυτό περιορίζεται  και τέλος αναλύεται το δικαίωμα των ιδιοκτητών να αιτούνται αποζημιώσεως σε περίπτωση που στερούνται της ιδιοκτησίας τους ή μειώνεται η αξία της.