ψυχική ασθένεια, κοινωνικός αποκλεισμός, στίγμα, αντιλήψεις για άτομα με ψυχική νόσο, βαθμός αναφερόμενης εξοικείωσης για άτομα με ψυχική νόσο
ΓΧΝΔΕ Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία
1
30
40
πινακες
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙKΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Περίληψη
Εισαγωγή: Η ψυχική ασθένεια αναφέρεται σε καταστάσεις που επηρεάζουν τη
γνώση, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά (π.χ. σχιζοφρένεια, κατάθλιψη,
αυτισμός), ενώ τα άτομα με ψυχικές ασθένειες υφίστανται αρνητικές συμπεριφορές,
προκαταλήψεις και διακρίσεις. Οι προσπάθειες να μειωθεί το δημόσιο στίγμα είναι εν
μέρει επιτυχείς, βελτιώνοντας τα επίπεδα αλφαβητισμού ψυχικής υγείας στον γενικό
πληθυσμό χωρίς όμως να αλλάζει η κοινωνική απόρριψη των ασθενών.
Σκοπός: Η παρούσα εργασία και μελέτη έχει σκοπό τη διερεύνηση των στερεοτύπων
ή απόψεων και των αντιλήψεων για τον κοινωνικό αποκλεισμό που πιθανόν
επιδέχονται άτομα που πάσχουν από ψυχικές ασθένειες στην Ελλάδα.
Υλικό και Μέθοδος: Πραγματοποιήθηκε συγχρονική μελέτη παρατήρησης στις 3
πρώτες εβδομάδες του Νοεμβρίου 2023. Προσκλήθηκαν και συμμετείχαν συνολικά
ν=209 ερωτώμενοι, 18-66 ετών, δύο γεωγραφικών περιοχών της ελληνικής
επικράτειας, της Δράμας και του Ηρακλείου Κρήτης. Χρησιμοποιήθηκαν οι
σταθμισμένες κλίμακες Γνώμης για την Ψυχική Ασθένεια- ΓΨΑ (Opinion about
Mental Illness, ΟΜΙ), Βαθμού Αναφερόμενης εξοικείωσης - ΒΑΕ (Level of Contact
Report, LCR) & Επιδραστικότητας στη Ζωή – ΕΖ (Life Effectiveness scale, LEs),
συμπληρώθηκαν μέσω google form και στις βαθμολογίες τους (scores) ακολούθησε
συσχέτισή τους μέσω πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης.
Αποτελέσματα: Η πλειοψηφία, ήτοι το 75,7% των συμμετεχόντων, ήταν γυναίκες, η
μέση ηλικία όλων βρέθηκε στα 36,8 χρόνια (±11,1) και το 39,3% ήταν κάτοχοι
Μεταπτυχιακού ή Διδακτορικού Διπλώματος. Στην Κλίμακα ΓΨΑ, με σημαντικά
υψηλότερη μέση βαθμολογία βρέθηκε η έκφραση της Κοινωνικής Φροντίδας έναντι
χαμηλότερης της Αιτιολογίας (24,1 έναντι 10,6, p<0,001), ενώ σε υψηλά επίπεδα
βαθμολογίας βρέθηκε και η στερεοτυπική έκφραση του Κοινωνικού Περιορισμού
(μέση βαθμολογία 21,8) αλλά συνάμα και η Κοινωνική Ενσωμάτωση (19,9). Στο
ΒΑΕ βρέθηκε υψηλή εξοικείωσή τους με τη ψυχική νόσο (μέση βαθμολογία 7,6/12)
και στην ΕΖ υψηλότερος ο βαθμός επίδρασης της οικογένειας/φίλων στην
καθημερινότητα έναντι χαμηλότερης της κατανόησης της Πολιτικής εξουσίας (6,83
έναντι 4,79, p<0,001). Αντιλήψεις, όπως η αυξημένη Κοινωνική Διάκριση, φαίνεται
να σχετίζονται σημαντικά με τον Κοινωνικό Περιορισμό των ασθενών (r=0,745,
p<0,05) ή με την Αιτιολογία της ψυχικής νόσου (r=0,580, p<0,05), ενώ η αντίληψη
του αυξημένου Κοινωνικού Περιορισμού με την Αιτιολογία (r=0,508, p<0,05). Ως
προς τις γεωγραφικές περιοχές δεν διαπιστώθηκε διαφοροποίηση στη ΓΨΑ, στη ΒΑΕ
και στη ΕΖ (p>0,05). Γενικά στη ΓΨΑ, η αυξημένη Κοινωνική Διάκριση σχετιζόταν
σημαντικά με τις μεγαλύτερες ηλικίες (β=0,24,p=0,023), με τα χαμηλότερα επίπεδα
εκπαίδευσης (β=-4,40,p<0,001) ή τη χαμηλότερη ΕΖ (β=-0,95, p=0,031) και η
αντίληψη για αυξημένο Κοινωνικό Περιορισμό των ασθενών με τα χαμηλότερα
επίπεδα εκπαίδευσης (β=-3,03,p=0,002) ή το χαμηλότερο ΒΑΕ με ασθενείς (β=-0,49,
p=0,047). Επίσης οι αντιλήψεις που έχουν οι ερωτώμενοι για την Αιτιολογία της
ψυχικής νόσου σχετίζονταν με τα χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης (β=-1,49,
p=0,006) ή το χαμηλότερο ΒΑΕ (β=-0,28, p=0,038).
Συμπεράσματα: Σε συμμετέχοντες της παρούσας έρευνας ήταν εμφανής ο βαθμός
παρουσίας στερεοτυπικών απόψεων και αντιλήψεων. Παράλληλα ωστόσο
εντοπίστηκαν θετικές απόψεις για την Κοινωνική Φροντίδα, που αποτελεί θετική
στάση της κοινωνικής υποστήριξης των ασθενών. Επίσης βρέθηκε υψηλός ΒΑΕ με
την ψυχική νόσο και μέτριος βαθμός ΕΖ, με υψηλότερη την επίδραση της οικογένειας
και των φίλων. Διαφαίνεται λοιπόν ότι οι παράγοντες του χαμηλού βαθμού
επιδραστικότητας, του χαμηλού βαθμού εξοικείωσης και του χαμηλού εκπαιδευτικού
επιπέδου καθορίζουν υψηλότερη Κοινωνική Διάκριση. Οι επαγγελματίες υγείας
μπορούν να παρεμβαίνουν με συνεχόμενη ενημέρωση και επιμόρφωση στην
κοινότητα για την εκπαίδευση του πληθυσμού και την συστηματική του επιμόρφωση
σε ζητήματα αναπηρίας και διαχείρισης των ασθενών με ψυχικά νοσήματα.
Λέξεις κλειδιά: ψυχική ασθένεια, κοινωνικός αποκλεισμός, στίγμα, αντιλήψεις για
άτομα με ψυχική νόσο, βαθμός αναφερόμενης εξοικείωσης για άτομα με ψυχική νόσο
Abstract
Introduction: Mental illness refers to conditions that affect a person’s cognitive,
emotional and behavioral state (e.g. schizophrenia, depression, autism), while people
with mental illness suffer negative attitudes, prejudice and discrimination. Efforts to
reduce public stigma have been partially successful, improving the level of mental
health literacy in the general population, without however changing the social
rejection of patients.
Purpose: This thesis and study aims at investigating the attitudes or views and
perceptions regarding social exclusion that people with mental illness may be
subjected to in Greece.
Materials and Methods: A cross-sectional observational study was carried out in the
first 3 weeks of November 2023. A total of n=209 respondents aged between 18-66
years old from two geographical areas, Drama and Heraklion (Crete), were invited
and participated. The weighted scales Opinion about Mental Illness (OMI), Level of
Contact Report (LCR) & Life Effectiveness scale (LEs) were used, completed via
google form and their scores were correlated through multiple linear regression.
Results: The majority of the participants (i.e. 75.7%) were female, the mean age of all
was found to be 36.8 years (±11.1) and 39.3% of them held MSc/PhD. In the OMI
scale, significantly higher mean scores were found for the expression of Social Care
versus lower mean scores for Causation (24.1 vs. 10.6, p<0.001), while stereotypical
expression of Social Restriction (mean score of 21.8) but also Social Inclusion (19.9)
was found at high scores. In the LCR, participants’ familiarity with mental illness was
found to be high (mean score 7.6/12) and in the EZ, a higher degree of family/friends'
influence on daily life was found against a lower understanding of Political Authority
(6.83 vs. 4.79, p<0.001). Perceptions, such as increased Social Discrimination, appear
to be significantly associated with patients' Social Restriction (r=0.745, p<0.05) or
with the Etiology of mental illness (r=0.580, p<0.05), while perception of increased
Social Restriction appears to be significantly associated with Etiology (r=0.508,
p<0.05). In terms of geographic regions, similar levels were found in OMI, LCR and
LEs (p>0.05). In general, in OMI, increased Social Discrimination was significantly
associated with higher ages (β=0.24, p=0.023), lower levels of education (β=-4.40,
p<0.001) or lower LEs (β=-0.95, p=0.031) and the perception of increased Social
Restriction of patients with the lowest levels of education (β=-3.03, p=0.002) or the
lowest LEs with patients (β=-0.49, p=0.047). Perceptions of the Etiology of Mental
Illness were also associated with lower levels of education (β=-1.49, p=0.006) or
lower LCR (β=-0.28, p=0.038).
Conclusions: In participants of the present study, the degree of stereotypical views
and perceptions was evident. However, positive views of Social Care were identified,
which is a positive attitude of social support for patients. Also found high LCR with
the mental disease and moderate degree of LEs, with higher influence of
family/friends. It is therefore evident that the factors of low degree of affect, low
degree of familiarity and low educational level determine higher Social
Discrimination. Health professionals can intervene with continuous information and
training in the community to educate the population and systematically train them on
disability issues and management of patients with mental illness.
Key words: mental illness, social exclusion, stigma, perceptions for mental disease,
degree of reported familiarity for mental disease
