Αισθητική, Σοφιστές, ιλουζιονισμός, συναισθηματική θεωρία, Πλάτων, Θεωρία των Ιδεών, Θεωρία Έκφρασης Συναισθημάτων, Θεωρία Διέγερσης Συναισθημάτων
Φιλοσοφία και μουσική ΦΙΤ 53
40
58
13
Το να μελετά κάποιος τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό χωρίς να λάβει υπόψιν του τα συναισθήματα είναι σαν να μαγειρεύει ένα ελληνικό φαγητό χωρίς ελαιόλαδο. Το φαγητό μπορεί να γίνει, ωστόσο ούτε τα συστατικά θα απελευθερώσουν όλο το γευστικό δυναμισμό, ούτε φυσικά το φαγητό θα αφήσει έντονες εντυπώσεις. Κάθε αρχαιοελληνικό έργο τέχνης, συνεπώς, καθοριζόταν από συναισθήματα επειδή ακριβώς εξέφραζε, προέβαλε, αναπαριστούσε, επικοινωνούσε, διέγειρε, έκρυβε, καταπίεζε ή εμπόδιζε κάποιο συναίσθημα. Ενίοτε, μάλιστα, δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε άμεσα το συναισθηματικό υπόβαθρο του έργου και συνήθως αδυνατούμε να το ανασυνθέσουμε. Αυτό συνέβη διότι επί μακρόν η κυρίαρχη τάση στις ιστορικές σπουδές ήταν να μην συνδέονται συναισθήματα και νόηση, γεγονός που εξοβέλισε τα συναισθήματα από την ιστορική έρευνα. Είναι αξιοσημείωτο ότι κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα οι σχολές ιστορικής ερμηνείας με τη μεγαλύτερη επιρροή, όπως ο μαρξισμός και ο δομισμός, προτιμούσαν να αναζητούν νόμους που καθόριζαν την ανθρώπινη ζωή, αντί να στρέψουν την προσοχή τους στο ρόλο που παίζουν συλλογικά και ατομικά τα συναισθήματα σε ανθρώπινες διεργασίες. Κατά συνέπεια η πρωτοτυπία της παρούσας μελέτης συναισθημάτων και τέχνης αποσκοπεί στη διερεύνηση της «ιστορίας των συναισθημάτων στην αρχαιοελληνική τέχνη», που έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια ως ένας δυναμικός ερευνητικός τομέας. Αυτό συμβαίνει διότι τα βασικά συναισθήματα που γνωρίζουμε στην εποχή μας υπήρχαν και στον αρχαιοελληνικό κόσμο, μολονότι τα πολιτισμικά συμφραζόμενα μέσα στα οποία εκδηλώνονται τα συναισθήματα ήταν διαφορετικά εξελισσόμενα μέσα στα πλαίσια του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Έτσι ο τρόπος με τον οποίο τα συναισθήματα γίνονται αντικείμενο έρευνας και ελέγχου, εξαρτάται από τους πολιτισμικούς παράγοντες, που ποικίλουν αναλόγως της παιδείας και των αξιών, τη θρησκευτική πίστη και το φύλο, τις φιλοσοφικές θεωρίες, τις κοινωνικές συμβάσεις, τους νομικούς θεσμούς και τις οικονομικές συνθήκες. Επειδή τα συναισθήματα έχουν κοινωνική σημασία είναι επόμενο να υπόκεινται σε ακριβή εξέταση, κρίση και ρυθμιστική επέμβαση, διότι αφενός εκπληρώνουν κοινωνικές λειτουργίες και ακολουθούν κοινωνικούς κανόνες και αφετέρου επηρεάζονται από πολιτιστικές αλλαγές που πολλάκις δεν ελέγχονται από τις δρώσες δυνάμεις της κοινωνίας. Αν και δεν δυνάμεθα να μελετήσουμε με βεβαιότητα τι αισθάνονταν πραγματικά οι αρχαίοι Έλληνες, εν τούτοις μπορούμε να μελετήσουμε, όπως και έγινε με την παρούσα, ποια ήταν τα εξωτερικά ερεθίσματα που καθοδηγούσαν τα συναισθήματά τους. Προς αυτήν την κατεύθυνση βοήθησαν φιλόσοφοι, ποιητές, καλλιτέχνες και ρήτορες, οι οποίοι παρατηρούσαν τα συναισθήματα σε άλλους, εξέφραζαν ή έκρυβαν τα συναισθήματά τους και διέγειραν συναισθήματα στο κοινό τους.
