Περίληψη:

Στην εργασία αυτή θα παρουσιάσουμε την εξέλιξη της ιστορίας του αιθέρα, που σύμφωνα με αρχαίες και μεσαιωνικές αντιλήψεις, γέμιζε τον χώρο του σύμπαντος. Ξεκινώντας από τους αρχαίους Έλληνες, που του έδιναν μία καθαρά μυθολογική υπόσταση, θα φτάσουμε στην Αναγέννηση όπου ο Descartes, θα του δώσει έναν πιο ουσιαστικό ρόλο, εγκαινιάζοντας τη μηχανοκρατία ως μία νέα αντίληψη λειτουργίας του κόσμου. Στη συνέχεια, ο Newton με το εμβληματικό του έργο, «Principia Matematica» θα εδραιώσει αυτές τις ιδέες σε όλη την Ευρώπη, με την προσωπικότητα και το κύρος του να θεωρούνται αναμφισβήτητα. Ο αιθέρας από μία μυθολογική ουσία θα φτάσει να αποκτήσει μία μηχανιστική υπόσταση και δομή. Αυτή η καινούρια θεώρηση θα επηρεάσει όλους τους επιστήμονες, οι οποίοι θα επιχειρήσουν να εντάξουν τον αιθέρα στις δικές τους θεωρίες και ο καθένας από τους οποίους, θα του αποδώσει τις δικές του ιδιότητες. Οι πρώτες συγκρούσεις στους κόλπους της επιστήμης δε θα αργήσουν να προκύψουν. Προσωπικότητες όπως οι Huygens, Mach, Young, Fresnel κ.α. θα αντιταχθούν στις ιδέες του Newton. Το μέλλον θα έδειχνε μόνο, αν ο τελευταίος είχε δίκιο ή όχι.

Με το πέρασμα των χρόνων, η εξέλιξη της φυσικής και ιδιαιτέρως του πειραματισμού, θα βάλει τον αιθέρα και τη μηχανοκρατία σε πολλές δοκιμασίες από τις οποίες δεν θα βγουν αλώβητοι. Οι ρωγμές στο οικοδόμημα που έστησε ο Newton, θα εμφανίζονται η μία μετά την άλλη, και εν τέλει η φυσική θα οδηγηθεί στην δυσάρεστη παραδοχή πως η κλασική θεωρία και η μηχανιστική δομή του κόσμου θα αποδειχθούν ανεπαρκείς για να εξηγήσουν εξ’ ολοκλήρου τον κόσμο που μας περιβάλλει.

Ο ηλεκτρομαγνητισμός του 19^ου αιώνα, ως νέα θέαση του κόσμου, χάρη στους Faraday και Maxwell, θα προετοιμάσουν σιγά σιγά την ολοκληρωτική ρήξη και το πείραμα των Michelson – Morley θα δώσει τη χαριστική βολή στη μηχανική αντίληψη για τον κόσμο. Οι FitzGerald και Lorentz, θα επιχειρήσουν να διασώσουν τη μηχανοκρατία και τον αιθέρα αλλά μάταια. Τα πειραματικά αποτελέσματα είναι αναμφισβήτητα και η αναταραχή θα είναι επόμενη. Ο Albert Einstein, το 1905 με την ειδική θεωρία της σχετικότητας, θα βάλει τέλος σε μία έννοια 2000 ετών ανοίγοντας έτσι την αυλαία μίας νέας εποχής και μίας νέας αντίληψης για τον κόσμο. Αυτή της σχετικότητας και της κβαντομηχανικής.

Η «παντοδυναμία» της Νευτώνειας μηχανοκρατικής αντίληψης του κόσμου, ενώ πρόσφερε στην ανθρωπότητα τόσα τεχνολογικά επιτεύγματα σε όλους τους κλάδους της επιστήμης για πάνω από 200 χρόνια, είχε φτάσει πλέον στα όρια της. Η θεωρία του αιθέρα που συνόδεψε την επιστήμη για πολλούς αιώνες, σήμερα, έναν αιώνα μετά το τέλος της, αποτελεί ένα παράδειγμα που μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε ότι η προσκόλληση στο παρελθόν και η επίκληση στην αυθεντία είναι συχνά ένα επιστημολογικό εμπόδιο για την ανάπτυξη και την κάθε είδους πρόοδο.

Abstract:

The topic of this paper is the evolution of the history of aether. Based on the ancient and the medieval conception aether is the material that fills the region of the universe. From Ancient Greeks, who attributed to aether a pure mythological substance, up to the Renaissance period, where Descartes assigns to aether a more essential role inaugurating the concept of mechanism in philosophy as a new belief of how the world functions. These ideas will be later on established within Europe through Isaac Newton’s emblematic work, as he was considered to be a personality of high esteem, prestige and recognition without any doubt in this field of studies. Aether from a mythological substance acquires a mechanistic existence and structure. This new doctrine will influence the circle of scientists, who in turn have tried to include aether in their theories and each and every one of them tried to attribute to aether their own qualities. As a result, the first conflicts arose within this circle of experts among personalities such as Huygens, Mach, Young, Fresnel and others will be opposed to Newton’s ideas. Only the future would show, if the latter was right or not. 

As the years have gone by, the evolution of physics and in particular of experimentation will challenge aether along with mechanism and not without any impact. The deficiencies of Newton’s structure will be demonstrated one by one and in the end the scientific community will conclude to the admission that classic theory and the mechanistic structure of the world are proved to be inadequate. Electromagnetism of the 19th century, as a new vision of the world, thanks to Faraday and Maxwell, will lead gradually to the total breach and   the Michelson–Morley experiment will be the deathblow of the mechanistic conception of the world. FitzGerald and Lorentz will try to preserve the concept of mechanism but in vain. Experimental results are undeniable and discordance is for certain. Albert Einstein will put an end to a notion originating from 2000 years ago by putting in the spotlight a new vision of the word, the one of relativity and quantum mechanics.

The omnipotence of the Newtonian mechanistic conception of the world whereas it has contributed to the humanity many technological accomplishments in overall fields of science for over 200 years, it has reached its limits though. The theory of aether has accompanied science for many centuries. Nowadays, one century after its end, it constitutes an example that helps us to realize that fixation with the past and appeal to authority power is usually an epistemological obstacle towards development and any kind of progress.