Εισαγωγή: Η επίδραση της πανδημίας της COVID-19 στη χειρουργική δραστηριότητα των θωρακοχειρουργικών τμημάτων και κλινικών διεθνώς και ιδιαιτέρως η επίπτωση στη χειρουργική αντιμετώπιση των νεοπλασμάτων του θώρακα είναι αρνητική. Στην Ελλάδα δεν φαίνεται να έχουν δημοσιευθεί αντίστοιχες μελέτες.

Σκοπός: Ο σκοπός της μελέτης συνίσταται στη διερεύνηση της επίδρασης της πανδημίας της COVID-19 στη διαχείριση των ασθενών των δημόσιων ελληνικών νοσοκομείων που χρειάζονται θωρακοχειρουργική φροντίδα και επέμβαση για νεοπλασία του θώρακα και στη συσχέτιση της διαχείρισης με την νοσοκομειακή οργάνωση, ανάλογα και με τον τύπο του νοσοκομείου.

Μεθοδολογία: Ειδικό ερωτηματολόγιο που αφορά τους σκοπούς της μελέτης – με τέσσερα πεδία ερωτήσεων – εστάλη την άνοιξη του έτους 2022 σε 127 ειδικευμένους Θωρακοχειρουργούς των ελληνικών δημοσίων δομών που πληρούσαν τις προϋποθέσεις, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών νοσοκομείων. Από αυτά επιστράφηκαν σωστά συμπληρωμένα τα 52 ερωτηματολόγια (ποσοστό ανταπόκρισης 40,9%). Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε ήταν βασισμένο σε ένα δομημένο ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε σε σχετικά παρόμοια έρευνα στην Ιταλία (Viggiano, Lococo et al., 2020), μετά από σχετική ενημέρωση των συγγραφέων. Αποτελείτο συνολικά από 48 ερωτήσεις και 8 υποερωτήσεις που περιελάμβαναν στοιχεία για τα νοσοκομειακά και οργανωσιακά χαρακτηριστικά των κλινικών/τμημάτων του δείγματος. Οι απαντήσεις αναλύθηκαν στατιστικώς και αξιολογήθηκαν με τη χρήση του υπολογιστικού στατιστικού «πακέτου» SPSS v.22.0 και με στατιστική σημαντικότητα ορισθείσα ως ίση ή μικρότερη του 0,05.

Αποτελέσματα: Όλοι οι συμμετέχοντες απάντησαν ότι υπήρξαν μεταβολές στην οργάνωση του νοσοκομείου που εργάζονταν λόγω της πανδημίας της COVID-19. Στις κλινικές της πλειονότητας των ανταποκριθέντων (65,4%), οι θωρακοχειρουργικές κλίνες μειώθηκαν  τουλάχιστον κατά -20% και στο 26,9% των ανταποκριθέντων σε ποσοστό  άνω του -50%. Το πρόβλημα  στις διαθέσιμες κλίνες  ήταν ιδιαίτερα οξύ στα Νοσοκομεία Αναφοράς για COVID, όπου στο 95,8% των απαντήσεων (23/24) δηλώθηκε μείωση των διαθέσιμων κλινών, ενώ οι μισοί περίπου απαντώντες (11/24) αποκάλυψαν ότι οι διαθέσιμες κλίνες μειώθηκαν σε ποσοστό μεγαλύτερο του -50%. Αντιθέτως, στα ελεύθερα COVID Νοσοκομεία, το συνολικό ποσοστό απαντήσεων για μείωση ήταν πολύ μικρότερο (2/11), διαφορά στατιστικά σημαντική (p<0,001). Το πρόβλημα  ήταν έντονο  στα Πανεπιστημιακά νοσοκομεία, όπου υπήρξε καθολικά ελάττωση των διαθέσιμων θωρακοχειρουργικών κλινών, σε αντίθεση με τα άλλα γενικά νοσοκομεία και τα αντικαρκινικά, διαφορά στατιστικά σημαντική  (p<0,001).

Η προτεραιότητα να χειρουργηθούν γρήγορα οι ενδεινυόμενοι προς χειρουργείο ασθενείς του σταδίου Ι με καρκίνο του πνεύμονα εμφανίζεται να διατηρείται σε πολύ υψηλό επίπεδο στα Δημόσια Αστικά Νοσοκομεία ΕΣΥ (100% εντός 30 ημερών), στα Δημόσια Περιφερειακά ΕΣΥ και στα Ογκολογικά Νοσοκομεία. Αντιθέτως, η δυνατότητα για αυτή την προτεραιότητα φαίνεται να «υποχωρεί» στα Πανεπιστημιακά και στα Στρατιωτικά Νοσοκομεία, εμφανίζοντας διαφορά στατιστικά σημαντική (p=0,019).

Η εκπαίδευση  των ειδικευομένων φαίνεται ιδιαίτερα αρνητικά επηρεασμένη από την πανδημία. Μόνο στα Αντικαρκινικά νοσοκομεία διαπιστώνεται καλύτερη κατάσταση, καθώς σε τέσσερις απαντήσεις, από τις πέντε που διαθέτουν ειδικευομένους Θωρακοχειρουργούς, δηλώνεται ότι η εκπαίδευση διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα, διαφορά στατιστικά σημαντική (p=0,003) έναντι των υπολοίπων νοσοκομείων.

Σε όλες τις κατηγορίες νοσοκομείων υπήρξαν «θετικές» απαντήσεις που συμφωνούσαν στην ύπαρξη καθυστερήσεων, εξαιτίας της COVID, στον χειρουργικό προγραμματισμό σε ασθενείς με θωρακική κακοήθεια. H κατάσταση εμφανίζεται ιδιαίτερα επιβαρυμένη στα Νοσoκομεία Αναφοράς για COVID, με διαφορά στατιστικά σημαντική σε σχέση με τα υπόλοιπα νοσοκομεία (p=0,018).

Συμπεράσματα: Η παρούσα έρευνα επιβεβαίωσε, και στην Ελλάδα, την αρνητική επίπτωση της COVID-19 στη θωρακοχειρουργική δραστηριότητα των δημοσίων δομών και την χειρουργική αντιμετώπιση των σχετικών ογκολογικών ασθενών. Επίσης διαπιστώθηκε αρνητική επίδραση και στην εκπαίδευση των ειδικευομένων Θωρακοχειρουργών γενικότερα, οφειλόμενη εν μέρει και στη σοβαρή επιβάρυνση των Πανεπιστημιακών νοσοκομείων της χώρας από την πανδημία. Πρέπει να σταθμιστούν σοβαρά τα υπέρ και τα κατά της ένταξης των Πανεπιστημιακών νοσοκομείων στα Νοσοκομεία Αναφοράς για επιδημίες, ως της COVID-19. Το μέλλον απαιτεί προσεκτικό και πρώιμο σχεδιασμό των συστημάτων υγείας και των νοσοκομειακών δομών, με ιδιαίτερη βαρύτητα στον χειρουργικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων των μετεγχειρητικών Μονάδων Εντατικής Θεραπείας και των αιθουσών αρνητικής πίεσης, χειρουργικών και εντατικής, έτσι ώστε οι επιδημίες και οι πανδημίες να μην επιφορτίζουν επιπλέον το υγειονομικό σύστημα εις βάρος της χειρουργικής θεραπείας άλλων σοβαρών νοσημάτων. Προληπτικές διοικητικές δράσεις όπως η διατήρηση των συστημάτων υγείας με επαρκές προσωπικό και επαρκείς πόρους διαχρονικά θα βοηθούσε περισσότερο στην αντιμετώπιση εξωγενών κρίσεων.

Introduction: The impact of the COVID-19 pandemic on the surgical activity of thoracic surgery departments and clinics globally and in particular the impact on the surgical treatment of thoracic neoplasms is negative. Similar studies do not appear to have been published in Greece.

Objective: The aim of the study is to investigate the effect of COVID-19 on the management of patients in Greek public hospitals who need thoracic surgical care and surgical operation for thoracic cancer and to correlate this management with the hospital organization, depending on the type of the hospital.

Methodology: A special questionnaire regarding the aims of the study – with four question fields – was sent during the spring of 2022 to 127 specialized Thoracic surgeons of the Greek public hospitals, who met the necessary conditions, including the military hospitals. Of these, 52 questionnaires were returned correctly completed (40.9% response rate). The questionnaire used was based on a structured questionnaire used in a relatively similar study in Italy (Viggiano, Lococo, et al. 2020), after relevant information to the Italian researchers. It consisted of a total of 48 questions and 8 sub-questions that included data on the hospital and organizational characteristics of the sampled clinics/departments.

The responses were statistically analyzed and evaluated using the SPSS v.22.0 computer Data Analysis Software and with statistical significance set equal to or less than 0.05.

Results: All participants answered that there have been changes in the organization of their working hospital due to the COVID-19 pandemic. In most responses (65.4%), the beds for thoracic surgery patients were reduced by at least -20% and in 26.9% of the responses by more than -50%. The problem in available beds was particularly  intense in the COVID-19 Reference hospitals, where, in 95,8% of the responses (23/24), reduction of the available beds was declared, while about half of the answers (11/24) revealed that the available beds decreased by more than -50%. On the contrary, in the COVID-free hospitals, the total percentage of answers about bed reduction was much lower (2/11), difference statistically significant (p<0.001). The problem was  intense in University hospitals, where there was a universal reduction of available beds, in contrast to the other general hospitals and cancer hospitals, a statistically significant difference (p<0.001).

The priority to operate quickly the indicated patients with stage I lung cancer appears to be maintained at a very high level in Public NHS Urban Hospitals (100% within 30 days), Public Regional NHS and Oncology Hospitals. On the contrary, the possibility for this priority seems to "decline" in University and Military Hospitals, presenting statistically significant difference (p=0.019).

The education of trainees in Thoracic Surgery seems particularly negatively affected by the pandemic. Only in the Anti-Cancer hospitals a better situation is found, as in 4 responses, from the five that have trainees, the training was maintained at the same levels, a statistically significant difference (p=0.003) compared to the rest of the hospitals.

In all hospital categories there were "positive" responses indicating delays, due to COVID, in surgical scheduling for patients with thoracic malignancy. The situation appears particularly burdensome in COVID-19 Reference hospitals, with statistically significant difference compared to the rest (p=0.018).

Conclusions: The present research has confirmed the negative impact of COVID-19 on the thoracic surgery activity of public hospitals and on the surgical treatment of thoracic oncology patients in Greece, too. There is also a negative effect on the training of the trainee Thoracic surgeons in general, due in part to the severe burden on the country's University hospitals from the pandemic. The pros and cons of including University hospitals in Reference hospitals for epidemics, such as COVID-19, must be seriously weighed. The future requires careful and early planning of health systems and hospitals, with particular emphasis on the surgical sector, including the post-operative Intensive Care Units, the negative pressure intensive care chambers, and the negative pressure operating theaters, so that epidemics and pandemics do not put an additional burden on the health system at the expense of the surgical treatment of other serious diseases. Preventive management actions such as keeping health systems adequately staffed and adequately resourced over time would do more to deal with exogenous crises.