Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται το ζήτημα της προστασίας των μαρτύρων ως ένα από τα μέσα αντιμετώπισης του φαινομένου της διαφθοράς, υπό το πρίσμα του ποινικού και ποινικοδικονομικού δικαίου και αναφορικά με τις εσωτερικές διοικητικές διαδικασίες διαύλων υποβολής αναφορών .

Αναλυτικότερα, μετά από μια εισαγωγή όπου γίνεται αναφορά στη διαχρονικότητα και την πολυπλοκότητα του φαινόμενου της διαφθοράς, στο πρώτο κεφάλαιο προσεγγίζεται εννοιολογικά η έννοια των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος και παρατίθενται θεωρίες για τα εσωτερικά κίνητρα αυτής της κατηγορίας μαρτύρων.

Στη συνέχεια και στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στους κινδύνους που εκτίθενται τα πρόσωπα που καθίστανται μάρτυρες φαινομένων διαφθοράς. Μέσα από επισκόπηση των σχετικών διατάξεων του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και των κατ’ εξουσιοδότηση αυτού συναφών νομοθετημάτων, γίνεται αναφορά για το πώς προστατεύονται οι μάρτυρες στην ποινική διαδικασία στην Ελλάδα. Αναλύονται οι διατάξεις για τους εμπλεκόμενους στη διάπραξη των ερευνώμενων εγκλημάτων μετανοημένους μάρτυρες και για τους αποκαλούμενους πλέον whistleblowers. Περιγράφονται τα μέτρα προστασίας που έχει θεσπίσει η Ελλάδα για την προστασία των μαρτύρων και εκτίθενται ορισμένοι προβληματισμοί για το πώς αυτά τα μέτρα επηρεάζουν την αρχή της δίκαιης δίκης.

Το τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται στο πώς αξιολογήθηκαν τα ως άνω μέτρα διεθνώς, υπό το πρίσμα και της υπόθεσης Novartis, μιας τυπικής υπόθεσης «πολυεθνικής» διαφθοράς που χρονικά συνέπεσε στην Ελλάδα με την θεσμοθέτηση της παροχής προστασίας των whistleblowers. 

Το φαινόμενο της διαφθοράς όμως διαφεύγει των στενών ορίων των εγκλημάτων δωροδοκίας. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί εν τη γενέσει του αναγνωρίστηκε διεθνώς ότι οι εργαζόμενοι στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα που παρέχουν ανιδιοτελώς και καλόπιστα πληροφορίες για την αποτροπή φαινομένων διαφθοράς πρέπει να προστατεύονται. Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε Οδηγία σχετικά με την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης, στην οποία είναι αφιερωμένο το τέταρτο κεφάλαιο της παρούσας. Εδώ ενδιαφέρον είναι το στοιχείο της ενσωμάτωσης των επιταγών της ενωσιακής Οδηγίας στο ελληνικό δίκαιο και το πώς αυτή η νομοθετική διαδικασία συνδέθηκε αναίτια με την υπόθεση Novartis.

Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο γίνεται ειδική μνεία στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας. Η ΕΑΔ, έχοντας αναλάβει από το 2019 όλες τις αρμοδιότητες των ελεγκτικών σωμάτων της δημόσιας διοίκησης που διαδέχθηκε, έχει πλέον αναλάβει και το ρόλο του φορέα υποβολής καταγγελιών / αναφορών για ζητήματα που ρυθμίζονται από την ευρωπαϊκή Οδηγία.

This dissertation deals with the issue of witness protection as one of the means of dealing with the phenomenon of corruption, in the light of criminal and procedural law, and in regard with the internal administrative procedures of reporting channels.

After an introduction that mentions the timeliness and complexity of the phenomenon of corruption, the first chapter approaches the concept of public interest witnesses and lists theories about the internal motivations of this category of witnesses.

In the second chapter, reference is made to the risks exposed to persons who witness corruption phenomena. Through an overview of the relevant provisions of the Code of Criminal Procedure and its delegated related legislation, a report is made on how witnesses are protected in criminal proceedings in Greece. The provisions for repentant witnesses involved in the commission of the investigated crimes and for the so-called whistleblowers are analyzed. It describes the protection measures that Greece has initiated to protect witnesses and raises some concerns about how these measures affect the principle of a fair trial.

The third chapter refers to how the above measures were evaluated internationally, in the light of the Novartis case, a typical "multinational" corruption case that coincided in time in Greece with the institutionalization of whistleblower protection.

The phenomenon of corruption, however, escapes the narrow limits of bribery crimes. In order to tackle it at its birth, it was internationally recognized that public and private sector employees who selflessly and in good faith provide information to prevent corruption phenomena must be protected. For this reason, the European Union established a Directive on the protection of persons who report breaches of Union law, to which the fourth chapter of this is dedicated. The interest lies in the element of integration of the requirements of the EU Directive into Greek law and how this legislative process was unnecessarily linked to the Novartis case.

Finally, in the fifth chapter special mention is made of the Hellenic National Transparency Authority (N.T.A.). The N.T.A., having assumed from 2019 all the responsibilities of the audit bodies of the public administration it succeeded, has now also assumed the role of the body for submitting complaints / reports on issues regulated by the European Directive.