Η παγκόσμια ζήτηση μεταφορών τα τελευταία έτη συνεχώς αυξάνεται και οι σχετικές εκπομπές αερίων καθίστανται βασικός παράγοντας στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό των οδικών δικτύων. Οι έρευνες των τελευταίων δεκαετιών αποδεικνύουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση από τα αυτοκίνητα είναι μια από τις σημαντικότερες μορφές ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ελλάδα. Μάλιστα στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει μια σειρά προσπαθειών για τη σταδιακή μείωση των εκπομπών των ατμοσφαιρικών ρύπων από τα οχήματα, μέσω της βελτίωσης της ποιότητας των καυσίμων και του καθορισμού ολοένα και πιο αυστηρών ορίων εκπομπών για τα νέα οχήματα.
Η ποιότητα της ατμόσφαιρας σε αστικές περιοχές, αλλά και σε κύριους οδικούς άξονες της χώρας καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τον αριθμό και τα διανυόμενα χιλιόμετρα των οχημάτων που κινούνται στις περιοχές αυτές. Σκοπός της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας ήταν η μελέτη των επιπέδων της αέριας και σωματιδιακής ρύπανσης κατά μήκος ενός από τους μεγαλύτερους οδικούς άξονες της χώρας, της Εγνατίας Οδού. Επομένως, το προσδοκώμενο αποτέλεσμα αυτής της ΜΔΕ ήταν να διερευνηθούν τα επίπεδα των ατμοσφαιρικών ρύπων κατά μήκος της Εγνατίας Οδού, μέσω πρόσφατων και παλαιότερων καταγεγραμμένων μετρήσεων ποιότητας της ατμόσφαιρας και να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.
Στην εργασία αυτή, έγινε προσπάθεια να καταγραφούν και να μελετηθούν τα είδη των αέριων ρύπων, κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, σε διάφορα σημεία ενός από τους μεγαλύτερους οδικούς άξονες της χώρας, της Εγνατίας Οδού, αλλά και οι επιπτώσεις αυτών των ατμοσφαιρικών ρύπων στους εργαζόμενους επί της οδού, στους χρήστες, αλλά και τους κατοίκους που γειτνιάζουν της οδού, καθώς και τα πιθανά μέτρα αντιμετώπισής τους. Με τον τρόπο αυτό, η συγκεκριμένη ΜΔΕ μπορεί να βοηθήσει στην κατεύθυνση της διερεύνησης ενός σημαντικού προβλήματος, αυτού της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τα οχήματα σε μεγάλους οδικούς άξονες, η οποία συνδέεται με πολλούς κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες, όπως η αυξομείωση του στόλου των αυτοκινήτων και των διανυόμενων οχηματοχιλιόμετρων, καθώς επίσης και μεταβολών που προκύπτουν από αλλαγές σε κοινωνικές συνθήκες.
Στο πρώτο και δεύτερο κεφάλαιο, παρουσιάζονται γενικές έννοιες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, μέσα από μια σύντομη ιστορική αναδρομή στα είδη, τους παράγοντες σχηματισμού και την προέλευσή της, καθώς και το εθνικό και ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο σχετικά με την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα (επιτρεπτά όρια των σημαντικότερων αέριων ρύπων, στην Ελλάδα και στην ΕΕ). Επίσης, έγινε αναφορά στα επίπεδα των κυριότερων ατμοσφαιρικών ρύπων στα ελληνικά αστικά κέντρα. Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάσθηκαν αναλυτικά οι ανθρωπογενείς και φυσικές εκπομπές των αέριων ρύπων, καθώς και τα κυριότερα είδη και οι επιπτώσεις τους στον άνθρωπο και στο περιβάλλον.
Στη συνέχεια, στο τρίτο κεφάλαιο έγινε αναφορά στους αυτοκινητόδρομους και στις επιδράσεις στο περιβάλλον, καθώς και στα γενικά χαρακτηριστικά του άξονα της Εγνατίας Οδού, ο οποίος εξετάσθηκε στη συγκεκριμένη ΜΔΕ. Έτσι, έγινε αναφορά σε πληροφοριακά στοιχεία του οδικού άξονα της Εγνατίας, στη νοµοθεσία περιβαλλοντικών όρων της Εγνατίας Οδού ΑΕ και στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη λειτουργία και συντήρηση αυτού του οδικού άξονα. Επίσης, στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται η μεθοδολογία και ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση των αέριων και σωματιδιακών ρύπων κατά μήκος του άξονα της Εγνατίας Οδού.
Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται πρόσφατες, αλλά και παλαιότερες μετρήσεις αέριας και σωματιδιακής ρύπανσης που πραγματοποιήθηκαν κατά μήκος του άξονα της Εγνατίας Οδού. ΄Ετσι, από τα τα δεδομένα αυτά, έγινε εκτίμηση των επιπέδων ποιότητας της ατμόσφαιρας, καθώς και η ετήσια και η ωριαία διακύμανσή τους κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, σε διάφορα σημεία του άξονα της Εγνατίας Οδού.
Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα και προτάσεις αντιμετώπισης της εκπεμπόμενης ατμοσφαιρικής ρύπανσης κατά μήκος του άξονα της Εγνατίας Οδού, καθώς και προοπτικές εξέλιξης αυτού του αυτοκινητόδρομου.
During the last years global transport demand is growing and associated air pollutants emissions are becoming a key factor in the environmental design of road and highway networks. Research of recent decades proves that air pollution from cars is one of the most important forms of atmospheric pollution in Greece. In fact, in the European Union there are a number of efforts to gradually reduce vehicles emissions, by improving fuel quality and setting increasingly stringent emission limits for new vehicles.
The air quality of the atmosphere in urban areas, but also in the main roads of the country is largely determined by the number and kilometers traveled by vehicles moving in these areas. The purpose of this thesis was to study the levels of air and particulate pollution along one of the largest roads in the country, the Egnatia Motorway. Therefore, the expected result of this study was to investigate the levels of air pollutants along the Egnatia Odos, through recent and older recorded air quality measurements and to assess their impact on the environment and human health.
In this thesis, the types of air pollutants were be recorded and studied, during the last years, in various parts of one of the largest road axes of the country, the Egnatia Odos, but also the effects of these air pollutants on the workers, users, but also the residents adjacent to the road, as well as possible actions in order to reduce their effect. In this way, this study will help to address an important problem, that of atmospheric pollution from vehicles on major roads, which is linked to many social and economic factors, such as the variation of the car fleet.
The first and second chapters are introductory and addresses general concepts of atmospheric pollution, through a brief historical overview of the species, their formation and origin, as well as the national and European institutional framework on air quality, (established limits of the most important air pollutants, in Greece and in the European Union). Reference also was made to the levels of the main air pollutants in the Greek urban centers. The second chapter examines in detail the anthropogenic and natural emissions of air pollutants, as well as the main species and their effects on humans and the environment.
Then, in the third chapter, the highways and the effects on the environment were presented, as well as the general characteristics of the Egnatia Odos axis, which was studied in this thesis. Thus, reference was made to information elements of the Egnatia road axis, to the legislation of environmental conditions of Egnatia Odos sa and to the environmental effects from the operation and maintenance of this road axis. Also, in this chapter the methodology and equipment used for the measurement of air and particulate pollutants were presented along the axis of the Egnatia highway.
In the fourth chapter recent, but also older measurements of air and particulate pollution were presented that were carried out along the axis of the Egnatia Highway. Thus, from these data, the levels and the yearly and hourly variation of atmospheric quality were estimated, during the last years, in different sites of the axis of Egnatia Odos.
Finally, in the fifth chapter, the conclusions of this study and suggestions in order to reduce the emitted air pollutants were presented, along the axis of the Egnatia Odos, as well as prospects for the development of this highway.
Τα επίπεδα της αέριας ρύπανσης κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου της Εγνατίας Οδού